temel teknik resim
1. TEMEL GEOMETRĠK ÇĠZĠMLER VE
UYGULAMALARI
1.1. Çizgi ve Norm Yazı Uygulamaları
1.1.1. Teknik Resmin Gereği ve Önemi
Çizilen resimler; eĢya, manzara veya hayal gücündeki anlatımları çizenin zevk ve
anlayıĢına göre ifade ediyorsa sanat resmi olarak tanımlanır. Resimler, eğer önceden
belirlenmiĢ kurallar ve metotlar kullanılarak grafik olarak çizilmiĢse endüstriyi ilgilendiren
bir resim türü ortaya çıkar.
Teknik resim, teknik elemanların üretim yapabilmeleri için anlatmak istedikleri teknik
özelliklerin biçim ve ölçülerini belirtmede kullandıkları çizgisel anlatım diline denir.
BaĢka bir deyiĢle teknik resim, bir parçanın yapımı için gerekli olan bütün bilgileri
eksiksiz olarak taĢıyan resimlerdir.
Üretimi yapılması istenen parçanın kesin ölçülerini alabilmek için o parçanın teknik
resim kurallarına uygun olarak çizilmesi, ölçülendirilmesi ve parçanın özellikleri üzerinde
harf ve rakamlarla belirtilmesi gerekir. Bu sebeple teknik resim, tanımladığı parçayı teknik
resim kurallarına uygun olarak eksiksiz ifade etmelidir.
Teknik resim, üretimi düzenlemesi yanında hesaplamaları da kolaylaĢtırıcı bir
unsurdur.
Teknolojinin yakından takip etmek için gerekli iletiĢim ve anlaĢma vasıtalarının
kullanıldığı günümüzde ortak anlaĢma araçlarının en önemlisi teknik resimdir. Zira teknik
resim, dil ve ülke farkı gözetmeksizin teknik elemanların birbirleriyle anlaĢabilmesi
amacıyla kullanılan uluslararası ortak bir grafik dili olarak özellikle üretimde çeĢitli
konularda iĢlerin hızlı yapılabilmesi, herkesin aynı Ģeyi kullanabilmesi, düzenli üretim
yapılabilmek için aynı standardı sağlaması açısından önemlidir.
Teknik resmi istenen düzeyde çizebilmek için kullanılması gereken araç ve gereçler
vardır. Bunlar aĢağıda sıralanmıĢtır.
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1
AMAÇ
ARAġTIRMA
4
Çizim masası
Üzerine resim çizilecek kâğıdın tutturulduğu masalardır. Yüzeyi ve kenarları
düzgün, köĢeleri de 90° olmalıdır. Günümüzde ıhlamur, kavak, plastik, cam gibi
malzemelerden ve genellikle ekonomik veya profesyonel model olarak üretilmektedir
(Resim 1.1).
Resim 1.1: Resim masaları
Cetveller
T cetvelleri: Teknik resimde en çok kullanılan araç, T cetvelidir. T cetveli çoklukla
yatay, eğik ve birbirine paralel çizgilerin çizilmesinde kullanılır. Ayrıca gönyelerle yapılacak
çizimlerde gönyelere kılavuzluk eder.
T cetvelin baĢ kısmı, resim masasının sol kenarına dayandırılarak sol el ile aĢağı
yukarı hareket ettirilir (Resim 1.2).
Resim 1.2: T cetveli
Gönyeler
45° ve 30°‐60° olarak iki türde yapılan standart gönyeler, T cetveli üzerinde
kaydırılarak dikey ve eğik çizgilerin çiziminde kullanılır. Gönyelerin açıları 45°x45°x90° ve
30°x60°x90° dir. Aynı zamanda bu gönyelerle 15°, 30°, 45°, 60°, 75°, 90°, 105° lik açılar
çizilebilir (Resim 1.3).
5
Resim 1.3: 450
ve 300
– 60 0 gönye
T cetveli ve gönyenin konumları çizgi çizilecek yere kesin olarak getirilmiĢ ise çizgi,
sağ elle çizilir. Çizgi çizilirken kurĢun kalem, çizim doğrultusunda 60° ve kendinizden
uzaklaĢacak Ģekilde biraz öne doğru tutulur. Çizgi çizildikten sonra sol elin iki parmağı, T
cetvelini oynatmadan gönyeyi istenilen yere kaydırıp tutar ve sağ elle tekrar çizgi çizilir.
Gönyenin ufak hareketleri daima sol elle yapılır. Sağ el, çizim için bulunduğu durumu
bozmaz ve gönye sol elle istenilen yere getirilir getirilmez hemen çizgiyi çizer.
Ölçü cetvelleri
Ölçü cetvelleri, uzunlukların ölçülmesinde ve bir yerden baĢka bir yere taĢınmasında
kullanılır. Bu nedenle çizilmiĢ resimleri okuyacak veya yeniden resim çizecek teknik
elemanların en çok kullandıkları araçlardan biridir. Ölçü cetvellerinin bir kenarı milimetre
diğer kenarı da 1/2 milimetre bölüntülüdür (Resim 1.4).
Resim 1.4: Ölçü cetvelleri
Açıölçer (Ġletki)
Açıların ölçülmesi için ve gönyelerle çizilmesi olanaksız olan 0° - 180° arasındaki
veya 0° – 360° arasındaki açıların iĢaretlenmesi için kullanılan bir araçtır. Ġletkilerde
bölüntülerin gayet hassas ve belirgin olması gerekir (Resim 1.5).
6
Resim 1.5: Açıölçerler
Eğri cetvelleri (Pistoleler)
Pergelle çizilemeyen eğriler, eğri cetvelleri ile çizilir. Eğri cetvelleri birbirine ekli
değiĢik eğrilerden meydana gelir (Resim 1.6).
Resim 1.6: Eğri cetveller
Paralel cetvel (Gerçiz)
Genellikle resim masalarının bir aparatı olarak kullanılan ve iki ucundaki
makaralardan geçirilen iplerle masa üzerine bağlanan bir cetvel türüdür (ġekil 1.1).
ġekil 1.1: Paralel cetvel
7
Pergel
Daire ve yay çizimi ile bir ölçünün bir yerden baĢka bir yere taĢınıp iĢaretlenmesinde
veya belli bir ölçünün birkaç defa tekrarlanarak iĢaretlenmesinde kullanılır (ġekil 1.2).
ġekil 1.2: ÇeĢitli pergeller
a. Normal pergel
b. Ġğne uçlu pergel
c. Uzatma ayağı
d. Mürekkep çizim ucu
e. Tirlin
ġablonlar
Daire ve yay Ģablonları: Belirli ölçülerde daire ve yay çizmek için
kullanılan Ģablonlardır (Resim 1.7).
a) Daire Ģablonu b) Yay Ģablonu
Resim 1.7: ġablon çeĢitleri
Elips Ģablonları: Ġzometrik, dimetrik, trimetrik perspektif, açı ve
ölçülerin çiziminde kullanılır (Resim1.8).
8
Resim 1.8: Ġzometrik elips Ģablonu
Yazı Ģablonu: Standart harflerin ve rakamların cins ve büyüklüklerine
göre mika üzerine delinmesiyle yapılmıĢ Ģablonlardır. Standart, düzgün
ve temiz bir yazı için kullanılır (Resim 1.9).
Resim 1.9: Yazı Ģablonu
Sembol Ģablonları: Her meslek grubuna özel olarak imal edilen ve o
mesleğe özgü sembollerin bulunduğu Ģablondur (Resim1.10).
Resim 1.10: Elektrik-elektronik sembol Ģablonu
9
Kalemler
KurĢun kalemler: Teknik resmin çizilmesinde ve yazıda kullanılan
dereceli siyah kurĢun kalemler, grafit tozunun değiĢik oranlarda bağlayıcı
maddelerle karıĢtırılması sonucu istenilen sertlikte ve tonda yapılabilir.
Sertlik dereceleri, üzerlerine yazılan harf ve rakamla belirtilir.
KurĢun kalemlerin sertlik derecelerini belirten harf ve rakamlar ve bunların kullanılıĢ
yerlerine göre gruplara ayrılıĢı aĢağıda gösterilmiĢtir.
Bu semboller, Ġngilizce black (siyah), firm (dolgun) ve hard (sert) kelimelerinin ilk
harflerinden gelmektedir (Resim1.11).
o Sert kalemler: Ġngilizce hard (sert) kelimesinin ilk harfi ile ifade
edilir. Sertlik derecesini ifade eden rakamlar harfin soluna konur
(2H, 3H, 4H....).
o Yumuşak kalemler: Ġngilizce black (siyah) kelimesinin ilk harfi
ile ifade edilir. Harfin soluna konulan rakamlar büyüdükçe
yumuĢaklığı artar (2B, 3B,4B…).
o Orta sertlikte kalemler: HB ve Ġngilizce firm (dolgun)
kelimesinin ilk harfi ile ifade edilir.
Takma uçlu (versatil) kalemler: 0,3 - 0,5 - 0,7 - 0,9 mm kalınlığındaki
grafit uçların bir boru içinden geçirilmesiyle oluĢturulan kalemlerdir.
Genellikle aynı kalınlıkta çizgi çizilebildiği için tercih edilir. Çizimin
özelliğine göre bu kalemlerden uçları B, HB ve F sertliklerinde olanlar
tercih edilmelidir.
Resim 1.11: Versatil (takma uçlu) kalemler
Teknik çizim kalemleri: Genellikle proje çalıĢmalarında bu kalemlere özel
mürekkep ile kullanılan, aydınger kâğıda aynı kalınlıkta yazıp çizebilen
kalemlerdir. Bu kalemleri üreten firma “Rapido” adıyla üretmekte ve bu Ģekilde
isimlendirilmektedir.
Teknik çizim kalemleri kullanılırken kalem dik tutulmalı ve çizim yapılan
cetvel hafif yükseltili olmalıdır (Resim 1.12).
10
Resim 1.12: Teknik çizim kalemleri
Silgi: KurĢun kalem ve mürekkeple resimler çizilirken hataların giderilmesi ve
temizlenen kısımda iz bırakılmaması için dikkatlice silinmesi veya kazınması
gerekir. Önemli olan resmin önce iz bırakmayacak kadar ince ve hafif çizgilerle
çizilmesidir. Fakat yine de hata yapılmıĢsa silinecek çizginin cinsine göre farklı
sertlikte beyaz silgi kullanılmalıdır.
1.1.2. Standart Kâğıt Ölçüleri
1.1.2.1.Teknik Resimde Kullanılan Kâğıtlar
Teknik resimde kullanılan kâğıtlar çizilecek resmin cinsine ve kullanılacağı yere göre
seçilir. Genel olarak kullanılan kâğıtlar beĢ gruba ayrılır:
Saydam olmayan resim kâğıdı: Beyaz renkte, sert ve yırtılmaya karĢı
dayanıklı kâğıtlardır. KurĢun kalemle iyi çizim yapılmasına imkân veren, iz
bırakmadan silinebilen kâğıtlardır.
Aydınger: Bu kâğıtlara genellikle kopyası çıkarılarak çoğaltılacak resimler
çizilir. Genellikle saydam olmayan resim kâğıdına kurĢun kalemle çizilen resim,
aydıngere kopya edilir. Bu yüzden aydınger kâğıtları alttaki resmi en ince
ayrıntısına kadar gösterecek saydamlıkta olmalıdır. Bu kâğıtlara ozalit
kopyalarını daha iyi çıkması sebebiyle genellikle çini mürekkebi ile çizim
yapılır.
Ozalit kâğıdı: Aydıngere çizilmiĢ resimlerin en ucuz ve en fazla kullanılan
çoğaltma metodu ozalit kâğıdına çıkarılan kopyalardır. Ozalit kâğıtları, bir
yüzüne ıĢığa karĢı hassas özel madde sürülmüĢ kâğıtlardır.
Fotokopi kâğıtları: Teknik resimler, fotokopileri alınarak da çoğaltılabilir.
Fotokopinin ozalit kopyaya üstünlüğü, resimlerin aydınger kâğıdına çizilme
zorunluluğu olmamasıdır.
Milimetrik kâğıt: Üzerlerine herhangi bir renkte milimetrik taksimat basılmıĢ
kâğıtlardır. Genel olarak grafiklerin veya krokilerin çizilmesinde kullanılır.
11
1.1.2.2. Kâğıt Ölçüleri
Teknik resimde kullanılan standart kâğıt ölçüleri, A serisi formalarıdır. Resim
kâğıtları, tam ölçüsünde veya resim masalarına yapıĢtırma payı ilaveli olarak kesilir.
A serisi resim kâğıtlarının net ölçüleri aĢağıdaki tabloda gösterilmiĢtir (Tablo 1.1 ve
ġekil 1.3).
Kâğıt Forması
Adı A0 A1 A2 A3 A4 A5 A6
Net Ölçüleri
(mm) 841x1189 594x84
1
420x59
4
297x42
0
210x29
7
148x21
0
105x14
8
Tablo 1.1: Standart kâğıt ölçüleri
A0 kâğıdının alanı 1m2
dir.
12
ġekil 1.3: A0, A1, A2, A3, A4, A5, A6 kâğıtlarının ölçüleri
13
1.1.3. Bilgisayar ile Çizim Yapılmasını Sağlayan Programların Tanıtılması ve
Uygulaması
Teknik Resim’de elle çizim aĢamasını baĢarıyla gerçekleĢtirebilen teknik bir eleman
bilgisayar destekli tasarım programını (CAD) kullanma aĢamasına zorluk çekmeyecektir.
CAD programlarının en çok kullanılanları Ģunlardır.
CAD programları:Teknik resim çizmek için kullanılan diğer yazılımlar gibi
çözünürlükten bağımsız, 2 ve 3 boyutlu geometrik nesnelerin oluĢturulduğu bir
veri kümesidir.
Özellikleri:
Ġlk vektörel çizim yazılımlarından biridir.
Grafiksel tabanlı iĢletim sistemleri ile çalıĢır.
ÇeĢitli biçimlerde kayıt olanağı sağlar.
2 ve 3 boyutlu tasarım olanağı sağlar.
Farklı meslek alanları için üzerinde geliĢtirilmiĢ özel sürümleri vardır.
Elektrik devreleri tasarımı için elektrik, makine ve otomasyon tasarımı
için mekanik ile mimari tasarım ürünleri, medya ve eğlence sektörleri için
tasarım ürünleri vardır.
Mühendisler, mimarlar, teknik ressamlar ve teknikerler tarafından kullanılan
bilgisayar destekli çizim tasarım yazılımlarıdır.
2 Boyutlu CAD Programı
Teknik çizimler, diyagramlar, tablolar, notlar, ölçüler vb. birçok teknik açıklama
yapmayı sağlar (Resim 1.13).
2 Boyutlu CAD programına ait özelikler:
Ġki boyutlu parça çizimleri yanında elektir-elektonik devreleri çizimi
yapılabilme
Devre elemanları sembol oluĢturulabilme
Akıllı ölçülendirme
Koordinat ölçülendirme
Otomatik ölçülendirme yazısı hizalama
Simetrik çap ölçülendirme
Sık kullanılan standart teknik resim sembolleri koyabilme
Çizim üzerindeki ölçüler arasında formül bağlantıları kurma
Tasarım yapılırken oluĢturulan her çizimi anında otomatik ölçülendirme
özelliği
Ölçü kilitleme
Kullanıcı dostu, kolay kullanımlı ve yetenekli çizim komutları
Hazır antet ve standartlara uygun sayfa Ģablonları
Çizgi tiplerini kolaylıkla değiĢtirebilme
14
Dairesel ve dikdörtgensel çoğaltma
KarıĢık çizimlerde kolay seçim yapabilme
Resim 1.13: 2 boyutlu CAD programının arayüzü
1.1.4. Çizgi ÇeĢitleri ve Kullanıldıkları Yere Göre Çizim Uygulamaları
Makine parçalarının, devre elemanlarının ve devrelerin kâğıt üzerindeki anlatımı
çeĢitli çizgilerle oluĢturulur. Teknik resimde kullanılan çizgilere standart çizgiler denir.
Çizgi çeĢitleri genel olarak iki çeĢittir. Bunlar:
Sürekli çizgi
Kesik çizgi
1.1.4.1. Sürekli Çizgi ÇeĢitleri
Dar sürekli serbest el çizgisi: GörünüĢ veya kesitleri sınırlayan, bölünen ve
kısıtlanan parçaların koparma çizgisi olarak kullanılır. Teknik resim araç gereci
kullanılmadan serbest elle çizilir (ġekil 1.4).
ġekil 1.4: Dar sürekli serbest el çizgisi örneği
15
Dar sürekli zikzak çizgi: GörünüĢ veya kesitleri sınırlayan, bölünen ve
kısıtlanan parçaların koparma çizgisi olarak kullanılır (ġekil 1.5).
ġekil 1.5: Dar sürekli zikzak çizgi örneği
Dar sürekli çizgi: Ölçü çizgileri, ölçü baĢlangıç ve bitiĢ çizgileri, kılavuz
çizgileri, tarama çizgileri, vida diĢ dibi çizgileri, kısa eksen çizgileri, yerinde
döndürülmüĢ kesit çevreleri, düzlem yüzeyleri belirten köĢegenlerin çiziminde
kullanılır (ġekil 1.6).
ġekil 1.6: Dar sürekli çizgi örneği
Sürekli geniĢ çizgi: Görülen çevreler ve kenarlarda kullanılır (ġekil 1.7).
ġekil 1.7: Sürekli geniĢ çizgi örneği
1.1.4.2. Kesik Çizgi ÇeĢitleri
Dar kesik çizgi: Görünmeyen kenarların ve görünmeyen çevrelerin çiziminde
kullanılır (ġekil 1.8).
16
ġekil 1.8: Dar kesik çizgi örneği
GeniĢ kesik çizgi: ĠĢlenmiĢ yüzey sınırlarının gösterilmesinde kullanılır
(ġekil 1.9).
ġekil 1.9: GeniĢ kesik çizgi örneği
Dar noktalı uzun kesik çizgi: Eksen çizgilerinin, simetri çizgilerinin, diĢlilerin
bölüm dairesinin, delik eksen dairelerinin çiziminde kullanılır (ġekil 1.10).
a) b)
ġekil 1.10: Dar noktalı uzun kesik çizgi örneği
GeniĢ noktalı uzun kesik çizgi: Özel iĢlemli yüzeylerin sınırlarının
gösterilmesinde, kesit düzlemleri izlerinin gösterilmesinde kullanılır (ġekil
1.11).
17
a) b)
ġekil 1.11: GeniĢ noktalı uzun kesik çizgi örneği
Dar iki noktalı uzun kesik çizgi: KomĢu parçaların çevrelerinin, hareketli
parçaların sınır konumlarının, ağırlık merkezi çizgilerinin, yarı mamullerin
bitmiĢ Ģekillerinin, özel alanların çerçevelenmesinde kullanılır (ġekil 1.12).
a) b)
ġekil 1.12: Dar iki noktalı uzun kesik çizgi örneği
18
Sürekli Çizgiler
Dar sürekli serbest el çizgisi
Dar sürekli zikzak çizgi
Dar sürekli çizgi
GeniĢ sürekli çizgi
Kesik Çizgiler
Dar kesik çizgi
Uzun kesik çizgi
Dar noktalı uzun kesik çizgi
GeniĢ noktalı uzun kesik çizgi
Dar iki noktalı uzun kesik
çizgi
Üç noktalı uzun kesik çizgi
Nokta nokta çizgi
Kısa kesik çizgili uzun kesik
çizgi
Ġki kısa kesik çizgili uzun
kesik çizgi
Noktalı kesik çizgi
Ġki noktalı kesik çizgi
Ġki noktalı iki kesik çizgi
Üç noktalı kesik çizgi
Üç noktalı iki kesik çizgi
Aralıklı kesik çizgi
Tablo 1.2: Çizgi çeĢitleri
19
1.1.5. Standart Yazı Tipleri ve Norm Yazı Uygulamaları
Duygular ve düĢünceler yazıyla açıklanır. Yazı harf ve iĢaretlerin bir araya gelmesiyle
meydana gelir. KarıĢıklığı önlemek için teknik resimde standart yazı kullanılır.
Standart yazı, A tipi ve B tipi olmak üzere iki çeĢittir (ġekil 1.13).
ġekil 1.13: Standart yazı tipleri
Ġki yazı tipi arasındaki fark, yazı kalınlığıdır ve A tipi, B yazı tipine göre incedir.
Teknik resimde B tipi tercih edilir.
Kullanılan terimlerin anlamları Ģunlardır (ġekil 1.14):
ġekil 1.14: Standart yazı ölçüleri
h : Yazı yüksekliği
h : Büyük harf yüksekliği
c1: Küçük harf yüksekliği
a : Harfler arasındaki boĢluk
b1, b2, b3: Satır aralığı
e : Kelimeler arasındaki aralık
d :Yazı kalınlığı
20
A tipi ve B tipi yazılar kendi aralarında (TS 88’e uygun) dik yazı ve eğik yazı olmak
üzere ikiye ayrılır.
Dik yazılar, inĢaat ve mimari teknik resimde kullanılır. Harfler ve rakamlar satır
çizgisine dik yazılır (ġekil1.15).
ġekil 1.15: B tipi dik yazı
21
Eğik yazılar, makine ve elektrik-elektronik teknik resminde kullanılır. Harfler ve
rakamlar satır çizgisine 75° sağa eğik olacak Ģekilde yazılır (ġekil1.16).
ġekil 1.16: B tipi eğik yazı
AĢağıda bir norm yazı örneği verilmiĢtir (ġekil 1.17).
ġekil 1.17: Örnek norm yazı
22
1.1.6. Yazı ġablonlarını Kullanarak Norm Yazı Yazmak
Teknik resim çizimlerinde serbest elle yazılan yazılarda yanlıĢlıkları ve okuma
zorluklarını gidermek, yazının aynı tip ve yükseklikte olmasını sağlamak için yazı
Ģablonlarından faydalanılır.
Yazı Ģablonları, mika ve plastikten yapılır.
Standart yazı cins veya büyüklüklerine göre bir mika veya plastik üzerine rakam ve
harfler delinerek yapılmıĢtır. ġablonun kenarlarını kâğıttan uzak tutmak için yaklaĢık 2- 3
mm ağaç veya metal çerçeve vardır (Resim 1.14).
Resim 1.14: Metal kenarlı yazı Ģablonu
Yazı Ģablonları 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm harf yüksekliklerinde, yazı kalınlıkları
0.25, 0.35, 0.45, 0.55, 0.70, 0.80, 1,25, 1,50 mm olarak dik, eğik ve A ile B tipi olmak üzere
standart hâle getirilmiĢtir.
23
Resim 1.15: Yazı Ģablonu
ġablonla yazı yazarken Ģu hususlara dikkat edilmelidir:
Kalem ucu harf veya rakama göre kanalın içinde gezdirilerek yazılır.
Yazılarda harflerin yan yana gelmesi için Ģablon yatay olarak kaydırılır.
ġablonla yazı yazarken Ģablonun hareketi için T cetveli, gönye veya çizim
aparatlarından faydalanılır.
ġablonda kullanılacak kalem ucunun dik tutulması gerekir.
Büyük ve küçük harflerin yazılmasında Ģablon ters çevrilir.
ġablonla yazı yazarken harf yüksekliği, çizgi kalınlığı ve kalem ucunun
birbirine uygun olmasına dikkat etmek gerekir.
24
1.2. Temel Geometrik Çizimler
1.2.1. Doğru Çizimi
Belirlenen uzunlukta cetvel yardımı ile bir doğru parçası çizilir ve uç noktaları A ve B
olarak adlandırılır. T cetveli ve gönye gibi çizim malzemeleri kullanarak kaydırma yöntemi
ile AB doğru parçasına paralel doğrular çizilebilir (ġekil 1.18).
ġekil 1.18: Paralel doğrular
1.2.2 .Doğruya Dik Çıkma
AB doğrusu verilen ölçülerde çizilir (ġekil 1.19).
ġekil 1.19: AB doğrusu
Dik çıkılmak istenen noktadan doğruya A ve B yönünde pergel yardımı ile iki
yay çizilerek C ve D noktaları bulunur (ġekil 1.20).
ġekil 1.20: C ve D Noktalarının Bulunması
25
Pergel biraz daha açılarak C ve D noktaları merkez olmak üzere doğru üzerinde
kesiĢecek Ģekilde iki yay çizilir ve E noktası bulunur (ġekil 1.21).
ġekil 1.21: E noktasının bulunması
E noktası ile O noktası birleĢtirildiğinde AB doğru parçasına dik çıkılmıĢ olur
(ġekil 1.22).
ġekil 1.22: E noktası ile O noktasının birleĢtirilmesi
1.2.3. Doğru Parçasının Ġstenilen Sayıda EĢit Parçaya Bölünmesi
Verilen ölçülerde AB doğrusu çizilir (ġekil 1.23).
ġekil 1.23: AB doğrusu
26
AB doğru parçasının altına ya da üstüne olacak Ģekilde istenilen bir açıda
yardımcı bir d doğrusu çizilir (ġekil 1.24).
ġekil 1.24: Yardımcı d doğrusunun çizimi
Doğru parçası kaça bölünecekse d doğrusu üzerinde pergel yardımı ile o kadar
iĢaret konur (ġekil 1.25).
ġekil 1.25: d doğrusunun iĢaretlenmesi
En sonunda iĢaretlenen C noktası ile B noktası birleĢtirilir (ġekil 1.26).
.
ġekil 1. 26: C noktası ile B noktasının birleĢtirilmesi
27
Çizim araçları yardımı ile BC noktasına paralel doğrular çizilerek AB doğrusu
istenilen parçaya bölünmüĢ olur (ġekil 1.27).
ġekil 1.27: Ġstenilen sayıda eĢit parçaya bölünmüĢ AB doğrusu
1.2.4. Dik Açının OluĢturulması
Verilen ölçüye göre AB doğrusu çizilir (ġekil 1.28).
ġekil 1.28: AB doğrusu
Pergel A noktası merkez olacak Ģekilde istenilen değerde açılarak AB
doğrusunu kesecek bir yay çizilir ve C noktası bulunur (ġekil 1.29).
ġekil 1.29: C noktasının bulunması
28
Pergelin açıklığı bozulmadan C merkezli önceki yayı kesecek bir yay çizilir ve D
noktası bulunur (ġekil 1.30).
ġekil 1.30: D noktasının bulunması
C ve D noktasından geçecek Ģekilde bir doğru çizilir (ġekil 1.31).
ġekil 1.31: C ve D noktasından geçen doğru
29
Pergelin ölçüsü değiĢtirilmeden D merkezli çizilen doğruyu kesecek Ģekilde bir yay
çizilir ve E noktası bulunur (ġekil 1.32).
ġekil 1.32: E noktasının bulunması
A ve E noktaları birleĢtirilerek doğruya dik çıkılmıĢ olur (ġekil 1.33).
ġekil 1.33: A ve E noktalarının birleĢtirilmesi
30
1.2.5. Daire Ġçine Düzgün Çokgen Çizimi
1.2.5.1. Daire Ġçine Düzgün Üçgen Çizimi
Ġlk önce O merkezli birbirine dik iki eksen çizilir (ġekil 1.34).
ġekil 1.34: O merkezli birbirine dik iki eksen
Pergel, O merkezli olmak üzere istenilen geniĢlikte açılarak bir daire çizilir ve
daire ile eksen birleĢim noktaları A, B, C, D olarak adlandırılır (ġekil 1.35).
ġekil 1.35: Dairenin çizimi ve adlandırılması
31
Pergelin açıklığı bozulmadan D merkezli olmak üzere bir yay çizilir. Yay ile
dairenin kesiĢtiği noktalar E ve F olarak adlandırılır (ġekil 1.36).
ġekil 1.36: D merkezli yayın çizimi
C ve E noktaları birleĢtirilir (ġekil 1.37).
ġekil 1.37: C ve E noktalarının birleĢtirilmesi
32
C ve F noktaları birleĢtirilir (ġekil1.38).
ġekil 1.38: C ve F noktalarının birleĢtirilmesi
E ve F noktaları birleĢtirildiğinde eĢkenar bir üçgen ortaya çıkacaktır (ġekil
1.39).
ġekil 1.39: Daire içinde eĢkenar üçgenin oluĢturulması
33
1.2.5.2. Daire Ġçine Düzgün Dörtgen Çizimi
Ġlk önce ġekil 1.34’teki gibi O merkezli birbirine dik iki eksen çizilir (ġekil
1.40).
ġekil 1.40: O merkezli birbirine dik iki eksen
Pergel, O merkezli olmak üzere istenilen geniĢlikte açılarak bir daire çizilir ve
daire ile eksen birleĢim noktaları A, B, C, D olarak adlandırılır (ġekil 1.41).
ġekil 1.41: Dairenin çizimi ve adlandırılması
34
Pergel, B-D aralığı kadar açılır. Pergelin açıklığı bozulmadan B ve C
noktalarından dairenin dıĢında birer yay çizilir. Yayların birbirini kestiği nokta
E olarak adlandırılır (ġekil 1.42).
ġekil 1.42: E noktasının iĢaretlenmesi
E ve O noktalarından geçecek Ģekilde daire boyunca cetvelle bir doğru çizilir
(ġekil 1.43).
ġekil 1.43: E ve O noktalarından geçen doğru
35
Aynı Ģekilde pergel açıklığı bozulmadan A ve C noktalarından dairenin dıĢında
bir yay çizilir. KesiĢen nokta F olarak isimlendirilir (ġekil 1.44).
ġekil 1.44: F noktasının iĢaretlenip F ve O noktalarından geçen doğrunun çizimi
F ve O noktalarından geçecek Ģekilde daire boyunca cetvelle bir doğru çizilir.
Çizilen doğruların daireyi kestikleri noktalar birleĢtirildiğinde eĢkenar bir dörtgen
ortaya çıkacaktır (ġekil 1.45).
ġekil 1.45: Daire içinde eĢkenar dörtgenin oluĢturulması
36
1.2.5.3. Daire Ġçine Düzgün BeĢgen Çizimi
Birbirine dik çizilen iki eksen üzerine istenilen yarıçapta pergel açılarak O
merkezli bir daire çizilir. Dairenin eksen üzerinde kesiĢtiği noktalar A, B, C, D
olarak adlandırılır (ġekil 1.46).
ġekil 1.46: Dairenin çizimi ve adlandırılması
Pergel açıklığı bozulmadan B noktasına tutularak bir yay çizilir. Yayın daireyi
kestiği noktalar, E ve F olarak adlandırılır. E ve F noktalarını birleĢtiren bir
doğru çizilir. Doğrunun ekseni kestiği nokta S olarak adlandırılır (ġekil 1.47)
ġekil 1.47: E, F ve S noktaları
37
Pergel S-C aralığı kadar açılarak S merkezli bir yay çizilir. Yayın ekseni kestiği
nokta T olarak adlandırılır (ġekil 1.48).
ġekil 1.48: T noktasının bulunması
Pergel T-C aralığı kadar açılarak C merkezli bir yay çizilir. Yayın daireyi
kestiği noktalar, I ve K olarak adlandırılır (ġekil 1.49).
ġekil 1.49: I ve K noktalarının bulunması
38
Pergel açıklığı bozulmadan I ve K merkezli daireyi kesen birer yay çizilir.
Yayın daireyi kestiği noktalar, M ve N olarak adlandırılır (ġekil 1.50).
ġekil 1.50: M ve N noktalarının bulunması
C, I, M, N ve K noktaları birleĢtirildiğinde eĢkenar bir beĢgen ortaya çıkar
(ġekil 1.51).
ġekil 1.51: Daire içinde eĢkenar beĢgenin oluĢturulması
39
1.2.5.4. Daire Ġçine Düzgün Altıgen Çizimi
Birbirine dik çizilen iki eksen üzerine pergel açılarak istenilen yarıçapta O
merkezli bir daire çizilir. Dairenin eksen üzerinde kesiĢtiği noktalar A, B, C, D
olarak adlandırılır (ġekil 1.52).
ġekil 1.52: Dairenin çizimi ve adlandırılması
Pergel, açıklığı bozulmadan B noktasına tutularak bir yay çizilir. Yayın daireyi
kestiği noktalar E ve F olarak adlandırılır (ġekil 1.53).
ġekil 1.53: E ve F noktalarının bulunması
40
Pergel açıklığı bozulmadan A noktasına tutularak bir yay çizilir. Yayın daireyi
kestiği noktalar G ve H olarak adlandırılır (ġekil 1.54).
ġekil 1.54: G ve H noktalarının bulunması
G, A, H, F, B ve E noktaları cetvel yardımı ile birleĢtirildiğinde daire içinde
düzgün bir altıgen oluĢtuğu görülür (ġekil 1.55).
ġekil 1.55: Daire içinde düzgün altıgenin oluĢturulması
41
UYGULAMA FAALĠYETĠ
AĢağıda verilen çizgi çeĢitlerini ölçerek bir sonraki sayfada uygulama sayfasına
çiziniz.
UYGULAMA FAALĠYETĠ
42
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
1
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:.../.../… Ġmza
43
AĢağıda verilen çizgi çeĢitlerini ölçerek bir sonraki sayfada uygulama sayfasına
çiziniz.
UYGULAMA FAALĠYETĠ
44
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
2
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:.../.../… Ġmza
45
Atasözleri ve veciz sözleri araĢtırınız ve norm (sağa 750 eğik) yazı ile yazınız.
UYGULAMA FAALĠYETĠ
46
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NU
3
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../.../... Ġmza
47
Ġstiklal MarĢı’nın ilk iki kıtasını bir sonraki sayfadaki temrin sayfasına norm (sağa 750
eğik) yazı ile yazınız.
İSTİKLAL MARŞI
Korkma! Sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak,
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak.
Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilal!
Kahraman ırkıma bir gül; ne bu şiddet, bu celal?
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal...
Hakkıdır, Hakk’a tapan milletimin istiklal.
M. Akif ERSOY
UYGULAMA FAALĠYETĠ
48
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
4
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../... Ġmza
49
Atatürk’ün Gençliğe Hitabesi’ni yazı Ģablonu ile yazınız.
UYGULAMA FAALĠYETĠ
50
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
5
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../.../… Ġmza
51
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
5
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../.../… Ġmza
52
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
6
AĢağıda verilen A-B doğru parçasına paralel doğrular çiziniz.
AĢağıda verilen A-B doğru parçasının orta noktasından bir dikme çıkınız.
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../.../.. Ġmza
53
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
7
AĢağıda verilen A-B doğru parçasına dik bir açı oluĢturunuz.
AĢağıda verilen A-B doğru parçasını 7 eĢit parçaya bölünüz.
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../.../.. Ġmza
54
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
8
AĢağıda verilen A-B doğru parçasını 7 eĢit parçaya bölünüz.
AĢağıda verilen dairenin içine düzgün üçgen çiziniz.
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../.../ Ġmza
55
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
9
AĢağıda verilen dairenin içine düzgün üçgen çiziniz.
AĢağıda verilen dairenin içine düzgün dörtgen çiziniz.
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../.../.. Ġmza
56
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
10
AĢağıda verilen dairenin içine düzgün dörtgen çiziniz.
AĢağıda verilen dairenin içine düzgün beĢgen çiziniz.
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../.../ Ġmza
57
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
11
AĢağıda verilen dairenin içine düzgün beĢgen çiziniz.
AĢağıda verilen dairenin içine düzgün altıgen çiziniz.
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../.../.. Ġmza
58
KONTROL LĠSTESĠ
Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler için
Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1. Standart kâğıdı resim masasına bağlayabildiniz mi?
2.Yazı ve rakamları teknik resim kurallarına uygun
yazabildiniz mi?
3.Teknik resim çizim araçlarını teknik resim kurallarına
uygun Ģekilde kullanabildiniz mi?
4.Teknik resim kurallarına uygun doğrular çizebildiniz
mi?
5. Temel geometrik çizimleri yapabildiniz mi?
DEĞERLENDĠRME
Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız
“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz.
59
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği iĢaretleyiniz.
1. Teknik resimde görünen çevreler ve ayrıtlar (kenarlar) hangi çizgi ile çizilir?
A) Sürekli ince çizgi
B) Sürekli kalın çizgi
C) Kesik orta çizgi
D) Noktalı ince çizgi
2. AĢağıdakilerden hangisi teknik resimde kullanılan kalem değildir?
A) KurĢun kalem
B) Tükenmez kalem
C) Takma uçlu kalem
D) Rapido
3. AĢağıdakilerden hangisi teknik resimde kullanılan cetvellerden değildir?
A) Ölçü cetvelleri
B) Pistole
C) Paralel cetvel
D) Açıölçer
4. Elektrik – elektronik teknik resminde hangi yazı tipi kullanılır?
A) Dik yazı
B) Eğik yazı
C) Kalın yazı
D) Yamuk yazı
5. Teknik resimde yazı kalınlığını belirten harf hangisidir?
A) D
B) A
C) c1
D) h
6. 45° ve 30° – 60° lik gönyeler ile aĢağıdaki açılardan hangisi çizilemez?
A) 15°
B) 30°
C) 70
D) 105
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.
Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
60
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2
Temel iz düĢümü kullanarak perspektifi verilen parçanın görünüĢlerini hatasız
çizebilecek ve ölçülendirme yapabileceksiniz.
Ġz düĢüm ve perspektif kavramları ile görünüĢ çıkarma hakkında araĢtırma
yapınız. Sonuçlarını rapor hâlinde sununuz.
2. ĠZ DÜġÜM VE GÖRÜNÜġ ÇIKARTMA
2.1. Ġz DüĢüm Çizimleri
2.1.1. Ġz DüĢüm Hakkında Bilgi
Ġz düĢüm, bir cismin bir düzlem üzerine çizilmiĢ Ģekli veya düzleme düĢen
görüntüsüdür. Örneğin; sinemada perdeye düĢen görüntü, güneĢli bir günde yürürken oluĢan
gölge veya bir ıĢık kaynağından (mum, ampul vb.) çıkan ıĢınlarla bir cismin duvara düĢen
görüntüsü birer iz düĢümdür.
Ġz düĢümün üzerine düĢtüğü düzleme iz düĢüm düzlemi, iz düĢümün düzlem üzerine
düĢmesini sağlayan ıĢınlara iz düĢüm ıĢınları, iz düĢüm ıĢınlarının çıktığı varsayılan
noktaya ise odak noktası (bakıĢ noktası) denir.
Ġz düĢüm çeĢitleri
Merkezî (konik) iz düĢüm
IĢık kaynağının yakın mesafede olması, cismin boyutlarının iz düĢüm düzlemine
büyük ve küçük olarak düĢmesiyle oluĢan iz düĢümdür. IĢınların cismin köĢelerinden
geçmesiyle elde edilen noktalar birleĢtirilerek cismin iz düĢümü oluĢturulur. Mimari,
reklamcılık ve dekorasyon teknik resimlerinin çizimlerinde kullanılır (ġekil 2.1).
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2
AMAÇ
ARAġTIRMA
61
ġekil 2.1: Merkezî (konik) iz düĢüm
Paralel iz düĢüm
IĢık kaynağının sonsuzda olması, cismin boyutlarının iz düĢüm düzlemine büyüme
veya küçülme göstermeden düĢmesiyle elde edilen iz düĢümdür. Bu iz düĢümde ıĢınlar ıĢık
kaynağına paraleldir (ġekil 2.2). Paralel iz düĢüm, eğik ve dik iz düĢüm olmak üzere ikiye
ayrılır.
ġekil 2.2: Paralel iz düĢüm
Eğik iz düĢüm
Ġz düĢüm ıĢınlarının birbirine paralel ve iz düĢüm düzlemine eğik (90° den farklı
açılarda) olarak gelmesi ile iz düĢüm düzlemi üzerinde oluĢan görünüĢe eğik iz düĢüm denir.
Bu iz düĢüm, eğik perspektif görünüĢlerinin çiziminde kullanılır (ġekil 2.3).
62
ġekil 2.3:Eğik iz düĢüm
Dik iz düĢüm
Ġz düĢüm ıĢınlarının düzleme dik gelmesi sonucu oluĢan iz düĢüme dik iz düĢüm denir.
Bu iz düĢümde iz düĢüm çizgileri cismin bir yüzüne dik geldiği için cismin o yüzü ile iz
düĢümü aynı büyüklükte olur. Teknik resimde en çok kullanılan iz düĢüm Ģeklidir. Özellikle
görünüĢ çıkarmada çok kullanılır. Bu konu hakkında daha fazla bilgi ileride verilecektir.
2.1.2. Temel Ġz DüĢüm Düzlemleri, Temel GörünüĢlerin Adlandırılması ve Çizilmesi
Üretimi yapılacak bir parçanın sadece bir yüzeyinin görüntüsü o parçayı tanımlamaya
yetmez. Yani cismin tek yönden görünüĢü o cisim hakkında yeterli bilgiyi vermez. Bu
nedenle cisimlerin görüntüleri birden fazla iz düĢüm düzlemine düĢürülür.
Üzerine iz düĢüm çizilecek olan düzlemler, birbirine bitiĢik ve dik kabul edilir.
Birbirine bitiĢik ve dik konumda alınan, üzerine iz düĢümlerin çizildiği düzlemlere “iz
düĢüm düzlemleri” denir. Temel iz düĢüm düzlemlerini bir arada bulunduran kapalı Ģekle
“diedri” denir.
Diedri üzerinde bulunan iz düĢüm düzlemleri Ģunlardır:
1. Alın iz düĢüm düzlemi
2. Yatay iz düĢüm düzlemi
3. Profil iz düĢüm düzlemi
Diedri üzerinde bulunan “alın iz düĢüm düzlemi” önden bakıĢ için, “profil iz düĢüm
düzlemi” yandan bakıĢ için, “yatay iz düĢüm düzlemi” ise üstten bakıĢ için kullanılır (ġekil
2.4).
63
ġekil 2.4: GörünüĢlerin adlandırılması
2.1.3. Nokta, Doğru ve Düzlemlerin Ġz DüĢümlerinin Çizilmesi
2.1.3.1. Noktanın Ġz DüĢümleri
Uzaydaki a noktasının düzlem yüzeylerine dik gelen ıĢınlarının düzlem yüzeylerine
değme noktaları, a noktasının iz düĢümünü verir.
Düzlemler arasında kalan çizgilere katlanma çizgileri denir. a noktasının uzaydaki
yerini belirlemek için aralık, kot ve uzaklık değerleri olmak üzere üç elemana ihtiyaç vardır.
Teknik resimde a noktasının iz düĢümü çıkarılırken bu değerlerin bilinmesi gerekir.
Noktanın yatay iz düĢüm düzlemine olan mesafesine kot, alın iz düĢüm düzlemine
olan mesafesine uzaklık, profil iz düĢüm düzlemine olan mesafesine aralık denir (ġekil 2.5).
64
ġekil 2.5: Noktanın iz düĢümü
AĢağıdaki örnekte noktanın aralık, kot ve uzaklık değerleri girilerek iz düĢümü
görülebilir (ġekil 2.6).
ġekil 2.6: Noktanın iz düĢümü
65
2.1.3.2. Doğrunun Ġz DüĢümü
Uzaydaki iki nokta birleĢtirildiğinde bir doğru parçası meydana gelir. Doğru
parçasının uç noktalarına ait iz düĢümleri ayrı ayrı çizilip birleĢtirilerek doğrunun iz
düĢümleri elde edilir (ġekil 2.7). Noktaların uzaydaki iz düĢümleri birleĢtirilerek doğrunun
diedrideki iz düĢümü tamamlanmıĢ olur. Diedrideki iz düĢümler epür düzlemine aktarılır.
Epür, diedrinin açılmıĢ Ģekline denir.
ġekil 2.7: Doğrunun iz düĢümü
2.1.3.3. Düzlemin Ġz DüĢümü
Kendi doğrultusunda olmayacak Ģekilde hareket ettirilen doğrunun geride bıraktığı
yüzeye düzlem denir. Düzlemler, uzayda temel iz düĢüm düzlemlerine göre çeĢitli
konumlarda bulunur (ġekil 2.8).
66
ġekil 2.8: Düzlemin iz düĢümü
2.2. GörünüĢ Çıkarma ve Ölçeklendirme
2.2.1. GörünüĢ Çıkarma
Temel iz düĢüm düzlemlerine, dik iz düĢüm yöntemiyle çizilen iz düĢümlere görünüĢ
denir. Cisimlerin temel iz düĢüm düzlemlerine görünüĢlerinin çizilmesine de görünüĢ
çıkarma denir.
GörünüĢ çıkartılmadan önce cisim çok iyi incelenmelidir. Böylece cisim, en iyi ifade
edilebilecek Ģekilde tutularak en az görünüĢ sayısı ile en uygun bakıĢ yönü belirlenir. Bazı
cisimler için bir veya iki görünüĢ yeterli olurken bazı cisimler için üçten fazla görünüĢ
gerekebilir. Parça görünüĢlerinin çizilmesi ve çizilmiĢ görünüĢlerin okunması, bu konuda bol
miktarda alıĢtırma yapmayı gerektirir.
BoĢlukta yer kaplayan her cismin yükseklik, geniĢlik ve derinlik olmak üzere üç
boyutu vardır. Eksiksiz bir anlatım için bu boyutlarla birlikte parçanın bitmiĢ hâlini gösteren
resmin de çizilmesi gerekir. Bunun için değiĢik yapıdaki parçalara çeĢitli yönlerden
bakılarak görünüĢleri çizilmeli, aynı zamanda çeĢitli parça görünüĢleri incelenmelidir.
Böylelikle görünüĢ çizimi ve görünüĢ okuma alıĢkanlığı kazanılır. ÇizilmiĢ görünüĢler
incelenirken öncelikle cisim beyinde canlandırılmalıdır. Sonra görünüĢlerin isimleri ve
konumları belirlenir. Bu sırada görünüĢlere bakarak cismin boyutları ve görünüĢlerin
birbirleriyle iliĢkileri belirlenmeye çalıĢılır. GörünüĢlerde delikler veya kesik çizgiler
67
(görünmeyen kısımlar) varsa ifade ettikleri yerler belirlenerek inceleme tamamlanır. Yapılan
bu inceleme sonunda cismin Ģekli ve boyutları hakkında fikir sahibi olunmalıdır.
ġekil 2.9’daki örnek resim parçasının önden görünüĢ, yandan görünüĢ ve üstten
görünüĢlerinin resme bakılarak çıkarılıĢı aĢağıda gösterilmiĢtir.
ġekil 2.9: Örnek resim parçası
Ön görünüĢ: Resmin geniĢlik ve yükseklik gibi ölçülerinin görülebildiği bakıĢ
açısıdır (ġekil 2.10).
ġekil 2.10: Önden görünüĢ
Üstten görünüĢ: Parçanın geniĢlik ve yükseklik ölçüsünü tamamlayan bakıĢ
açısıdır (ġekil 2.11).
ġekil 2.11: Üstten görünüĢ
68
Yandan görünüĢ: Resmin derinlik ölçülerinin görülebildiği bakıĢ açısıdır
(ġekil 2.12).
ġekil 2.12: Yandan görünüĢ
GörünüĢler çıkarılırken bakıĢ açısına bağlı olarak resme ait görünüĢler tek çizgi ile
gösterilmiĢtir. Resmin görülmeyen yüzeylere ait detayları ise kesik çizgilerle ifade edilmiĢtir.
Kesik çizgi sayısının azlığı, bakıĢ açısının iyi seçilmesi ile sağlanır.
2.2.1.1. Üç GörünüĢle ÇizilmiĢ Resimlerin Ġncelenmesi
ġekil 2.13’te üç görünüĢü verilen resim, düzlem üzerine aĢağıdaki gibi yerleĢtirilir.
GörünüĢler düzleme yerleĢtirilirken her bir görünüĢün düzleme ait uzaklılarının eĢit olmasına
dikkat edilmelidir (ġekil 2.14).
ġekil 2.13: Perspektifi verilmiĢ resim
69
ġekil 2.14: Resmin üç görünüĢünün çıkartılması
2.2.1.2. Perspektif Verilerek GörünüĢlerin Ġncelenmesi
Örnek 1: ġekil 2.15’te perspektifi verilen cismin üç görünüĢü aĢağıdaki gibi çıkarılır
(ġekil 2.16).
ġekil 2.15: Perspektifi verilen cisim
70
ġekil 2.16: Cismin üç görünüĢü
Örnek 2: ġekil 2.17’de perspektifi verilen cismin üç görünüĢü aĢağıdaki gibi çıkarılır
(ġekil 2.18).
ġekil 2.17: Perspektifi verilen cisim
71
ġekil 2.18: Cismin üç görünüĢü2.2.2.Ölçek ve Ölçülendirme
2.2.2.1. Ölçülendirmenin Gereği ve Önemi
Parçaların yapımı için gerekli ölçülerin belirli kurallara göre parça üzerine veya
görünüĢlerin üzerine yazılması iĢlemine ölçülendirme denir.
Teknik resimde iz düĢüm kurallarına göre çizilmiĢ bir parçanın görünüĢleri, o parçanın
sadece biçimi hakkında bilgi verebilir. Bunun yanı sıra parçanın boyutlarını ifade eden
bilgilere de ihtiyaç duyulur. Ayrı ayrı yerlerde ve ayrı ayrı iĢçiler tarafından yapılan
parçaların yerlerine takıldığı zaman sorunsuz çalıĢması gerekir. Bu özelliklere sahip
parçaların üretimi, ancak eksiksiz ve kurallara uygun ölçülendirilmiĢ çizimlerle mümkündür.
Ayrıca kırılmıĢ, bozulmuĢ parçaların yeniden yapılması sırasında da ölçülendirmenin önemi
ve gerekliliği ortaya çıkar.
Ölçülendirme, sadece parçaların boyutlarının belirtilmesinde kullanılmaz. Aynı
zamanda elektrik projelerinde ve elektronik devre tasarımlarında da büyük önem taĢır.
2.2.2.2. Ölçekler
Teknik resmi çizilen cisimlerin bazıları çok küçük, bazıları ise çok büyük boyutlu
olabilir. Bu nedenle büyük boyutlu cisimlerin resimleri küçük, küçük boyutlu cisimlerin
resimleri ise büyük çizilmelidir. Teknik resmi çizilen parçanın resim üzerindeki çizim
ölçüsünün o parçanın gerçek ölçüsüne oranına ölçek denir.
72
Ölçek çeĢitleri
Gerçek ölçek: Parçaların üzerinden alınan ölçülere göre çizilen ölçek
çeĢididir. Ölçek 1:1 diye belirtilir.
Küçültme ölçeği: Büyük parçaların küçültülerek çizildiği ölçek çeĢididir.
Ölçek 1:5, 1:10, 1:20, 1:50…… diye belirtilir.
Büyültme ölçeği: Küçük parçaların büyültülerek çizildiği ölçek çeĢididir.
Ölçek 2:1, 5:1, 10:1, 20:1, 50:1…… diye belirtilir.
Ölçülendirme elemanları ve ölçülendirme kuralları
Ölçü sınır çizgisi: Sürekli ince düz çizgidir. Çizgi kalınlığı 0,25 mm’dir.
Ölçülendirilecek elemana dik veya gerektiğinde eğik, ancak birbirine
paralel olarak çizilmelidir. Ölçü konulacak yüzeylerin kenar
noktalarından uzatılarak kullanılır (ġekil 2.19).
ġekil 2.19: Ölçü sınır çizgisi
Ölçü çizgisi: Sürekli ince çizgidir. Çizgi kalınlığı 0,25 mm’dir.
GörünüĢten yaklaĢık 7–10 mm uzaklıkta olmalıdır. Ölçülendirilecek
kenara paralel konumda mümkün oldukça birbirini kesmez (ġekil 2.20).
ġekil 2.20: Ölçü çizgisi
Ölçü oku: Uç açısı 15 derece ve ikizkenar üçgen Ģeklinde olan, ölçü
çizgilerini sınırlayan ölçülendirme elemanıdır. Ölçü büyüklüğünün
nereden nereye kadar olduğunu belirler (ġekil 2.21).
73
ġekil 2.21: Ölçü oku
Ölçü rakamları: Ölçü rakamları düzgün ve okunaklı yazılmalıdır. Ölçü
çizgisinin tam ortasına ve 0,5 mm üst tarafına yazılır (ġekil 2.22).
ġekil 2.22: Ölçü rakamı
GörünüĢlerin daha kolay okunmasını sağlayacak ölçüler dıĢındaki tüm
ölçülendirmeler, görünüĢlerin dıĢ tarafında yapılmalıdır. Resimler hangi ölçekle çizilirse
çizilsin, üzerine parçanın gerçek büyüklüğünü gösteren ölçüler yazılmalıdır.
AĢağıda çeĢitli parçaların ölçülendirilmiĢ resimleri görülmektedir. Resimleri
inceledikten sonra farklı görünüĢler çizerek ölçülendiriniz (ġekil 2.23, 2.24).
74
ġekil 2.23: ÖlçülendirilmiĢ resim
ġekil 2.24: ÖlçülendirilmiĢ resim
75
UYGULAMA FAALĠYETĠ
Verilen parçaların istenen görünüĢ çizimlerini 1,2,3 numaralı uygulama sayfalarına
yapınız.
AĢağıda verilen parçaların ölçülendirmelerini 4, 5, 6 numaralı uygulama sayfalarına
yapınız.
UYGULAMA FAALĠYETĠ
76
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
1
AĢağıda perspektifi verilen parçanın üç görünüĢünü teknik resim kurallarına uyarak
çıkarınız.
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../.../.. Ġmza
77
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NU
2
AĢağıda perspektifi verilen parçanın üç görünüĢünü teknik resim kurallarına uyarak
çıkarınız.
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../../.. Ġmza
78
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
3
AĢağıda perspektifi verilen parçanın üç görünüĢünü teknik resim kurallarına uyarak
çıkarınız.
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../... Ġmza
79
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
4
Örnek3:Üç görünüĢ ölçüleri verilen cismin ölçü değerlerini resmin üzerine yazınız.
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../... Ġmza
80
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
5
AĢağıda perspektifi verilen parçanın üç görünüĢünü ölçülendirme kurallarına göre
ölçülendiriniz.
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../... Ġmza
81
UYGULAMA
ADI
UYGULAMA
NO
6
Örnek3:Perspektifi verilen cisimlerin ölçü değerlerini resmin üzerine yazınız.
Öğrencinin DEĞERLENDĠRME TOPLAM Adı:
Soyadı: Rakam Yazı
Sınıf / Nu:
Okul: Öğretmen Tarih:..../... Ġmza
82
KONTROL LĠSTESĠ
Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler için
Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1. Üç görünüĢle çizilmiĢ resimleri incelediniz mi?
2.Perspektifi verilen parçanın görünüĢlerini çizebildiniz mi?
3. GörünüĢler üzerinde ölçü bağlama çizgilerini çizebildiniz mi?
4. Ölçü çizgilerini çizebildiniz mi?
5. Ölçü oklarını çizebildiniz mi?
6. Ölçü değerlerini ve sembollerini yazabildiniz mi?
DEĞERLENDĠRME
Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız
“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz.
83
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği iĢaretleyiniz.
1. Perspektiflerden görünüĢ çıkarırken önce hangi görünüĢ çizilir?
A) Ön
B) Üst
C) Yan
D) Arka
2. “Gerçek ölçekte, ölçek …….. diye belirtilir.” cümlesinde boĢ bırakılan yere
aĢağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
A) 1:2
B) 2:1
C) 1:1
D) 1:4
3. Perspektiflerden görünüĢ çıkarırken görünmeyen çevre ve kenarların çiziminde hangi
çizgi kullanılır?
A) Sürekli ince çizgi
B) Sürekli kalın çizgi
C) Kesik orta çizgi
D) Noktalı ince
4. Ölçülendirme yapılırken ölçü çizgisi görünüĢten yaklaĢık ne kadar uzaklıkta
bulunmalıdır?
A) 1-3mm
B) 7-10mm
C) 15-18mm
D) 18-20mm
5. Sinemada perdeye düĢen görüntüye ne denir?
A) ġekil
B) Resim
C) Perspektif
D) Ġz düĢüm
ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
84
6. AĢağıda perspektif resmi görülen cismin üç görünüĢü verilmiĢtir. Bu görünüĢlerin,
cismin hangi görünüĢleri olduğunu altlarına yazınız.
DEĞERLENDĠRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.
Cevaplarınızın tümü doğru ise “Modül Değerlendirme”ye geçiniz.
85
MODÜL DEĞERLENDĠRME
Bu modül kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler için
Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi
değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1. Standart kâğıdı resim masasına bağlayabildiniz mi?
2.Yazı ve rakamları teknik resim kurallarına uygun yazabildiniz
mi?
3.Teknik resim çizim araçlarını teknik resim kurallarına uygun
Ģekilde kullanabildiniz mi?
4.Teknik resim kurallarına uygun doğrular çizebildiniz mi?
5. Temel geometrik çizimleri yapabildiniz mi?
6. Üç görünüĢle çizilmiĢ resimleri incelediniz mi?
7.Perspektifi verilen parçanın görünüĢlerini çizebildiniz mi?
8. GörünüĢler üzerinde ölçü bağlama çizgilerini çizebildiniz mi?
9. Ölçü çizgilerini çizebildiniz mi?
10. Ölçü oklarını çizebildiniz mi?
11. Ölçü değerlerini ve sembollerini yazabildiniz mi?
DEĞERLENDĠRME
Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetlerini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız
“Evet” ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize baĢvurunuz.
MODÜL DEĞERLENDĠRME
86
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1’ĠN CEVAP ANAHTARI
1. B
2. B
3. D
4. B
5. A
6. C
ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2’NĠN CEVAP ANAHTARI
1. A
2. C
3. C
4. B
5. D
6.
a. Ön
b. Yan
c. Üst
CEVAP ANAHTARLARI
87
KAYNAKÇA
BEREKET Metin, Teknik ve Meslek Resim, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2010.
KAYNAKÇA
0 yorum
Yorum Gönder