WEB CENNETİ: bilgisayarda devre çizimi ve similasyon

bilgisayarda devre çizimi ve similasyon

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE BASKI DEVRE PROGRAMI 6

Demonstration seçeneği altında bulunan dosyaların görevleri:

 Proteus VSM Model Help: Elektronik Devre Çizimi ve Baskı Devre Programı

Kütüphanesinde bulunan elektronik devre elemanlarının kullanım şekillerini

anlatan yardım dosyaları

 About the Proteus Demo: Elektronik Devre Çizimi ve Baskı Devre Programı 6

Professional hakkında dosyası. Bu dosya aracılığı ile Elektronik Devre Çizimi

ve Baskı Devre Programı programı hakkında genel bilgiler alınabilir

 ARES 6 Demo: PCB ( baskılı devre ) çizim programı

 ARES Help: Baskı devre çizim programının yardım dosyası

 ISIS 6 Demo: Elektronik devre çizim, simülasyon ve animasyon programı

 ISIS Help: Elektronik devre çizim, simülasyon ve animasyon programının

yardım dosyası

 Licence Manager: Lisans yöneticisi

 ProSPICE Help: Prospice yardım dosyası

 Read Me: Oku beni dosyası. Bilgisayarınıza kurduğunuz Elektronik Devre

Çizimi ve Baskı Devre Programı 6 programının eski versiyonlarından farkını ve

ne gibi yenilikler getirdiğini açıklamaktadır

 Sample Designs: Programla birlikte gelen, örnek uygulamaları ve yardım

tanıtım dosyası. Bu seçenek kullanılarak Elektronik Devre Çizimi ve Baskı

Devre Programı programı bilgisayarınıza kurulurken beraberinde gelen örnek

uygulamalar hakkında bilgi alınır

Bu programlar içinden ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

PROGRAMI 6 Demo konumuzu oluşturacaktır.

1.1.3. Elektronik Devre Çizimi Ve Simülasyon Programı

 Programının Çalıştırılması

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON PROGRAMI programı

Elektronik Devre Çizimi ve Baskı Devre Programı’un, devre çizim, simülasyon ve analiz

programıdır. Elektronik Devre Çizimi ve Baskı Devre Programı’un temelini teşkil eder.

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON PROGRAMI’ nı kullanarak her türlü

elektronik devre çizimi, simülasyonu ve analizini yapabiliriz. Ayrıca devre elemanlarının

değerlerini rahatlıkla değiştirebiliriz. ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

PROGRAMI’ ı çalıştırmak için:

Başlat Programlar Elektronik Devre Çizimi ve Baskı Devre Programı 6

Demonstration ISIS 6

seçenekleri kullanılır.

ISIS 6 seçeneğine tıkladıktan sonra program çalışmaya başlar.

1.1.4. Elektronik Devre Çizimi Ve Simülasyon Programı

 Programının Tanıtılması

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON PROGRAMI açıldıktan sonra

Şekil 1.2’ deki ekran görüntüsü karşımıza gelir.

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON PROGRAMI’ nın penceresinde

en üstte Başlık Çubuğu yer almaktadır. Başlık çubuğunun hemen altında ise Menü

Çubuğu vardır. Menü çubuğunun altında Araç Çubukları yer almaktadır.

Programda toplam 7 adet araç çubuğu vardır. Ekranın en üstünde yer alan araç

çubukları sırasıyla;

File/Print Commands ( Dosya/Yazdırma Araç Çubuğu )

Display Commands ( Display Araç Çubuğu)

Editing Command ( Düzen Araç Çubuğu)

Design Tools ( Dizayn Araçları)

Bu araç çubukları ViewToolbars seçeneği altında yer alır. İstendiğinde bu araç

çubukları ekrandan kaldırılabilir.

Şekil 1.2: Elektronik Devre Çizimi Ve Simülasyon Programı ekran görüntüsü

Ekranın sol tarafında ise 5. araç çubuğu olan Tasarım Araç Çubuğu yer almaktadır.

Ekranın alt tarafında ise Orientation Toolbar (Yön araç çubuğu) ve The Animation Control

Panel (Animasyon Kontrol Paneli ) yer almaktadır.

Tasarım Alanı Ön Görünüş penceresinde, tasarım alanı içerisine yaptığımız çalışmanın

küçültülmüşü yer almaktadır. Fare imlecini bu pencere içerisine götürüp bir kere sol tıklama

ile tasarım alanı içindeki istediğimiz bölgeyi ekranda görüntüleyebiliriz.

Elemanlar penceresinin üst kısmında yer alan P ve L butonları eleman çağırmak ve

kütüphane yönetimi (kütüphane silmek, yeni kütüphane oluşturmak vb.) amacıyla kullanılır.

P butonuna bir kere sol tıkladığımızda karşınıza ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE

SİMÜLASYON programında bulunan bütün kütüphaneler (üst kısımda) ve devre elemanları

(alt kısımda) gelecektir.

Ekranın en alt kısmında yer alan Durum Çubuğu o anda yapılan işle ilgili kullanıcıyı

bilgilendirmek için kullanılır. Ayrıca menüler içinde dolaşırken ve araç butonlarının üzerine

fare imleciyle gelince, menü seçeneğinin ve araç butonlarının görevine dair kısaca bilgi

vermektedir.

Şekil 1.3: Eleman çağırma

Koordinatlar yazan kısım, fare imleci tasarım alanında iken pozisyonu hakkında bilgi

verir. Tasarım alanının tam ortası koordinatların orijin noktasını oluşturmaktadır.

1.2. Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyon Programı Ana Menüsü

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programı ana menüsünde 12

seçenek bulunmaktadır. Bu menü seçeneklerinden her birinin üzerine farenin imleciyle gelip

sol tıkladığınızda, o menü açılacak ve çeşitli seçenekler içeren pull-down bir menü karşınıza

gelecektir.

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programında File, View, Edit,

Tools, Design, Graph, Source, Debug, Template, System ve Help Ana menüleri yer alır.

1.3. Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyon Programı Ana Menü

Seçeneklerinin Tanıtılması

1.3.1. File Menüsü

Dosyaları ilgilendiren menüdür. File menüsünde dosyalarla ilgili komutlar yer alır.

Çalışma alanında File menüsüne tıklandığında Şekil 1.4’ teki pencere ekrana gelir.

 New Design: Tasarım alanı üzerinde yeni bir devre çizimine başlamak için bu

seçenek kullanılır. Bu seçenek kullanıldığında yeni bir tasarım alanı açılacak ve

ismi UNTITLED.DSN olacaktır.

Tasarım alanı üzerinde bir devre varsa ve bu devrede değişiklikler yapıldıktan sonra

New Design seçeneği çalıştırılırsa, yeni bir tasarım alanı açılmadan önce bu devredeki

değişiklikleri kaydedip kaydetmeyeceğimiz sorulur.

 Load Design: Daha önce oluşturulan dosyayı tasarım alanına çağırmak için bu

seçenek kullanılır. Bu seçenek çalıştırıldığında, yeni bir iletişim penceresi gelir.

Bu iletişim penceresinden, çağrılacak olan dosyanın önce konumu, sonra da

dosya adı seçilerek aç butonuna tıklandığında o dosya tasarım alanına yüklenir.

Save Design: Tasarım alanında yapmış olduğunuz çalışmaları kaydetmek için bu

seçenek kullanılır. Yeni oluşturduğunuz bir çalışmayı kaydederken bu seçeneği

çalıştırdığınızda bir iletişim penceresi açılır. Bu iletişim penceresini kullanarak dosyaya bir

isim verdikten sonra dosyayı bilgisayarda kaydedeceğiniz konumu belirleyerek

kaydedebilirsiniz. Dosyayı daha önce bir isimle kaydettiyseniz bu seçeneği çalıştırdığınızda

yaptığınız değişikliklerle birlikte bu seçeneği tekrar üstüne kaydetmiş olursunuz.

Şekil 1.4: File menüsü

 Save Design As: Tasarım alanındaki çalışmanıza bir isim vererek kaydetmenizi

sağlar. Üzerinde çalışma yaptığınız dosyayı başka bir isimle kaydetmek için de

bu seçenek kullanılır.

Save Design seçeneğinden farkı, bu seçenek her çalıştırıldığında Save Design iletişim

penceresi karşınıza gelir.

 Import Section: Bu seçenek ile daha önce yapılmış bir çalışmanın, bir bölümü

ya da tamamı (Export Section seçeneği ile kaydedilmiş olması şartıyla) tasarım

alanına çağrılarak dosyamıza eklenebilir.

Bu seçeneğin kullanılmasındaki amaç; yapmış olduğumuz çalışmalarda, devrenin bir

bölümü ya da tamamı tekrar başka çalışmalarda kullanılıyor ise yeniden oluşturmak yerine

hazır çizimi kullanmak ve böylece zamandan tasarruf sağlamaktır.

 Export Section: Tasarım alanındaki çalışmanın bir bölümünün ya da

tamamının daha sonra başka çalışmalarda kullanılmak üzere kaydedilmesini

sağlar. Devrenin bir bölümünü veya tamamını kaydetmek için; farenin imleci

çalışma alanındaki devrenin istenilen noktasına getirilerek sol tuşa basılı

tutulurak, istenilen kısım blok içerisine alınır. Daha sonra bu komutu tıklayarak

istenilen isimle kayıt tamamlanır. Bu bölümü tekrar başka bir çalışmada

kullanmak istediğimizde ise Import Section seçeneğini kullanırız.

 Export Graphics: Tasarım alanındaki dosyamızı resim dosyası olarak

kaydetmek için kullanılır. Bu seçeneğin alt seçenekleri vardır ve resim dosyası

formatını seçmek sizin elinizdedir. Devrenizi değişik formatlarda kaydetme

olanağınız mevcuttur. Bu seçeneklerden en çok tercih edileni Export Bitmap’tir.

Mail To: Tasarım alanında üzerinde çalıştığınız dosyayı veya bitmiş çalışmayı

Outlook Express programı aracılığı ile başka birisine e-posta olarak göndermenizi sağlar.

 Print: Tasarım alanındaki çalışmayı kâğıda aktarmak için kullanılır. Bu seçenek

çalıştırıldığında karşımıza bir iletişim penceresi gelir. Çalışmanızı kağıda

aktarmadan önce gereken ayarları bu iletişim penceresindeki seçenekleri

kullanarak yapabilirsiniz.

 Printer Setup: ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

programı Windows işletim sistemi tarafından tanımlanıp yüklenmiş olan

yazıcıyı kullanmaktadır. Siz aktif olan yazıcıyı değiştirmek, yazıcı ayarlarını

yapmak, kâğıt boyutunu seçmek istiyorsanız bu seçeneği kullanabilirsiniz.

 Set Area: Bu seçenek tasarım alanındaki çalışmanın istenen bölümünün kağıda

aktarılması için kullanılır. Set Area seçeneği çalıştırıldıktan sonra, tasarım

alanındaki çalışmamızın, kağıda aktarılacak bölümü, farenin imleci başlangıç

noktasına getirilir ve sol tuşa basılı tutularak, bitiş noktasına doğru sürüklenir.

Yani yazılacak bölüm blok içerisine alınır. Daha sonra File menüsünden Print

seçeneği çalıştırılarak karşımıza gelen pencereden Marked Area seçeneği

işaretlenir ve diğer ayarlar yapılarak OK butonuna basılır ve işlem tamamlanır.

 Exit: ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programından

çıkmak için bu seçenek kullanılır.

1.3.2. View Menüsü

Bu seçenek ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programının ekran

görüntüsünü ayarlamak için kullanılır.

Çalışma alanında View menüsüne tıklandığında Şekil 1.5’ teki pencere ekrana gelir.

Şekil 1.5: View menüsü

Redraw: Tasarım alanında bulunan çalışmanın ekran görüntüsünü tazelemek için

kullanılır. Ekran görüntüsünü tazelememizin sebebi, tasarım alanında bir devre oluştururken

yeni bir bağlantı yapmamızda veya varolan bir bağlantıyı sildiğimizde o an için ekran

görüntümüz olması gerektiği gibi görünmeyebilir. Bu durumdan kurtulmak için Redraw

seçeneği kullanılmaktadır.

 Grid: Tasarım alanında bulunan ızgaranın (noktaların) görünüp/görünmemesini

bu seçenek sağlar.

 Orijin: Tasarım alanında yeni bir orijin (başlangıç noktası) noktası tanımlamak

için kullanılır. ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

programında tasarım alanında default orijin noktası, tasarım alanının tam orta

noktasıdır. Fakat kullanıcı isterse kendisi bu seçeneği kullanarak farklı bir orijin

noktası tanımlayabilir. Bu işlemi yaparken; farenin imlecini tasarım alanında

orijin noktası olarak tanımlayacağımız yere getirir ve bu seçeneği çalıştırırsak

yeni orijin noktamız artık burası olur. Koordinatları gösteren ve durum

çubuğunun sağ tarafında yer alan rakamlar ise kırmızı rengi alır, bu da bize

orijin noktasının kullanıcı tarafından tamamlandığını gösterir.

Ayrıca bu seçenek kütüphaneye yeni bir eleman oluşturup eklemek için, kullanıcı

tarafından oluşturulan elemanın orijin noktasını belirlemede kullanılmaktadır.

 X Cursor: Tasarım alanının içindeki fare imleci şeklinin belirlenmesinde bu

seçenek kullanılır. ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

programı çalıştırıldığında tasarım alanındaki fare imleci default değerinde ve

normal ok şeklindedir. Fakat bu seçenek çalıştırıldığında tasarım alanında fare

imleci Şekil 1.6’ daki şeklini alır. Bu seçenek bir defa daha çalıştırıldığında ise

Şekil 1.7’ deki şeklini alır.

Şekil 1.6: Fare imlecinin x görüntüsü Şekil 1.7: Fare imlecinin + görüntüsü

 Snap 10th- 50th- 100th-500th: Fare imlecinin tasarım alanında iken hareket

adımlarını belirler. Bu adımları görebilmek için bu seçenekleri kullandığımızda

koordinatlara bakmanız yerinde olur.

 Pan: Bu seçenek çalıştırıldıktan sonra tasarım alanında iken fare imlecinin

görüntüsü Şekil 1.8’ deki halini aldıktan sonra, tasarım alanında farenin sol tuşu

ile herhangi bir yere tıklandığında orası merkez seçilir ve ekran o noktadan

merkezlenir. Bu seçeneğin amacı tasarım alanında bulunan devrenin istediğimiz

bölgesini ekranda merkezlemektir.

Şekil 1.8: Pan seçeneğinden sonra fare imlecinin görüntüsü

 Zoom In: Tasarım alanında bulunan çalışmanın ekran görüntüsünü büyütür.

 Zoom Out: Tasarım alanında bulunan çalışmanın ekran görüntüsünü küçültür.

 Zoom All: Tasarım alanının tamamını ekranı kaplayacak şekilde gösterir.

 Zoom to Area: Tasarım alanında bulunan çalışmanın seçilen kısmını büyütmek

için kullanılır. Bu seçenek çalıştırıldıktan sonra tasarım alanında fare imleci

Şekil 1.9’ daki görüntüsünü alır. Büyütülmek istenilen alan fare sol tuşuna basılı

kalarak blok içerisine alınır. Daha sonra fare sol tuşu bıraklıdığında seçilen

kısım büyütülmüş olur.

Şekil 1.9: Pan seçeneğinden sonra fare imlecinin görüntüsü

 Toolbars: ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programı araç

çubuklarının istenenin ekranda gizlenip, görünmesini sağlar. Bu seçenek

çalıştırıldığında karşımıza Şekil 1.10’da verilen iletişim penceresi gelmektedir.

Bu pencere içindeki onaylardan istediğimizi kaldırıp OK tuşuna basarak araç

çubuklarından isteneni ekran üzerinden kaldırabiliriz.

Şekil 1.10: Araç çubuklarının ekranda görüntülenmesi

1.3.3. Edit Menüsü

Edit, kelime anlamı olarak düzenleme, değişiklik yapma gibi anlamlara gelmektedir.

Bilgisayar literatüründe ise bu kelime, geri alma, yenileme, kopyalama, kesme, yapıştırma

gibi işlemleri ifade etmektedir.

Çalışma alanında Edit menüsüne tıklandığında Şekil 1.11’ deki pencere ekrana gelir.

Şekil 1.11: Edit menüsü

 Undo: Tasarım alanında yapılan işleri sondan geriye doğru sırasıyla bir geri

alır. Kısayol tuşu olarak “Ctrl+Z” kullanılabilir.

 Redo: Tasarım alanında yapılan ve geriye alınan işleri sırasıyla bir ileri alır.

Kısayol tuşu olarak “Ctrl+Y” kullanılabilir.

 Find and Edit Component: Tasarım alanında bulunan devredeki elemanları

düzenlemek için bu seçenek kullanılır. Bu seçenek çalıştırıldığında karşınıza

gelen iletişim penceresinde component yazısının yanındaki kutuya elemanın

sembol ismini girip OK butonuna basarsanız elemanın düzenleme penceresi

karşınıza gelir.

 Edit Object Under Cursor: Bu seçenek çalıştırıldığında fare imlecini tasarım

alanındaki herhangi bir elemanın üzerine getirdiğinizde o elemanla ilgili

düzenleme penceresi karşınıza gelir.

 Cut to clipboard: Seçilen elemanın ya da belirlenen alanı bulunduğu yerden

kesip alır (Kesilip alınan eleman ya da blok silinmez, Windows işletim sistemi

panosuna alınır.).

 Copy to clipboard: Seçilen elemanın ya da belirlenen alanın bir kopyasını alır (

Kopyalanan eleman ya da alan, Windows işletim sistemi panosuna alınır ve

“Paste from clipboard”, seçeneği kullanılmadan görülemez.).

 Paste From clipboard: Bu seçenek Cut to clipboard veya Copy to clipboard

seçenekleri ile panoya alınan elemanı ya da bloğu istenen yere yapıştırır. Bu

seçenek çalıştırıldığında panodaki eleman ya da blok, kırmızı renkli ve fare

imlecinin ucunda ekrana gelir ve onunla birlikte hareket eder. Bunun nedeni ise

yapıştırılacak alana götürülmesi gerektiğindendir. Götürüldükten sonra farenin

sol tuşuna basılır ve işlem tamamlanır.

 Send to back: Birbirinin üzerine istenmeden veya istenerek konmuş olan

elemanlardan seçileni ötekinin altına gönderir. Bir eleman yerine konmadan

yani üst üste gelmeden önce seçilerek bu seçenek çalıştırıldığında, o eleman hep

altta kalır.

 Bring to front: Birbirinin üzerini istenmeden veya istenerek konmuş olan

elemanlardan seçileni ötekinin üstüne alır. Bir eleman yerine konmadan yani üst

üste gelmeden önce seçilerek bu seçenek çalıştırıldığında, o eleman hep üstte

kalır.

 Tidy: Bu seçenek çalıştırıldığında elemenlar kutumuzda bulunan ve tasarım

alanında hiç kullanılmayan elemanlar silinir. Dolayısıyla daha temiz ve derli

toplu bir çalışma alanı olur.

1.3.4. Library Menüsü

Library, kelime anlamı olarak kütüphane demektir. Eleman çağırma, eleman

oluşturma, kütüphaneyi düzenleme gibi kütüphane ile ilgili işlemleri yapmamızı sağlar.

Çalışma alanında Library menüsüne tıklandığında Şekil 1.12’ deki pencere ekrana

gelir.

Şekil 1.12: Library menüsü

 Pick Device/Symbol: Library’den tasarım alanına ismini bildiğimiz bir elemanı

çağırmak için bu seçenek kullanılır.

 Make Device: Kütüphaneye yeni eleman oluşturulup eklemek için kullanılır.

 Make Symbol: Kütüphaneye eklemek için oluşturulan yeni elemana sembol

ismi vermek için kullanılır.

 Packaging Tool: Kütüphaneye eklemek için oluşturulan yeni eleman

paketlenerek kütüphaneye konulur.

 Store Local Object: Yeni oluşturulan eleman kütüphane içinde istenen yere

yerleştirilir.

 Decompose: Kütüphanede var olan bir elemanı tasarım alanına çağırdıktan

sonra, ayrıştırmak (text, box, pin, pin number vb.) için kullanılır. Ayrıştırmanın

nedeni, bu elemandan faydalanarak yeni bir eleman yapmayı ya da bu elemana

yeni özellikler kazandırmayı sağlamaktır. Bu seçeneği kullanabilmek için önce

tasarım alanına eleman çağrılır. Daha sonra fare imleci üzerine getirilip sağ

tıklanarak eleman seçilir ve kırmızı renk alması sağlanır. Bu işlemlerden sonra

Decompose seçeneği çalıştırılırsa eleman ayrıştırılmış olur.

 Compile to Library: Oluşturulan yeni eleman kütüphaneye derlenir.

 Autoplace Library: Herhangi bir kütüphane dosyası seçilerek bu kütüphane

içinde bulunan elemanlar DEVICES elemanlar kutusuna alınır.

 Verify Packaging: Kütüphaneye paket olarak yerleştirilen elemanların doğru

olarak yerleştirildiği test edilir.

 Library Manager: Kütüphane ile ilgili her türlü işlem bu seçenek aracılığıyla

yapılır.

1.3.5. Tools Menüsü

Tools, kelime anlamı olarak araçlar demektir.

Çalışma alanında Tools menüsüne tıklandığında Şekil 1.13’ teki pencere ekrana gelir.

Şekil 1.13: Tools menüsü

 Real Time Annotation: Bu seçenek onaylı olduğunda tasarım alanına

yerleştirilen elemanlara sembol numaraları sırasıyla verilir.

 Real Time Snap: Bu seçenek onaylı olduğunda, tasarım alanında bulunan

eleman pinlerinden herhangi birinin üzerine fare imleci getirildiğinde pin

üzerinde x şekli oluşacak ve bağlantı yapılması daha kolay olacaktır. Bu

seçenek onaylı değilse pin uçlarında x şekli oluşmayacaktır.

 Wire Auto Router: Bu seçenekte otomatik bağlantı yolları belirlenir. Bu

seçenek onaylı ise, program bağlantı yollarını kendisi belirler, onaylı değilse

kullanıcının kendisi belirler.

 Search and Tag: Tasarım alanında bulunan şemada verilen kriterlere göre

arama yapar ve arama sonuçlarına göre bulunan elemanı ya da elemanları

etiketler. Ayrıca durum çubuğunda kaç adet eleman bulunduğu ve etiketlendiği

hakkında bilgi verir.

 OR Search and Tag: Search and Tag konutundan farkı, ekstra bir kriter

kullanılarak arama yapmaya olanak sağlar.

 AND Search and Tag: Bu seçeneğin görevi Search and Tag seçeneğine benzer.

Farkı, ekstra kriterler ile yapılan aramayı sınırlar. Arama esnasında

karşılaşılması mümkün olmayacak tüm sonuçları etiketten temizler ve gerekli

olanların kalmasını sağlar.

 Property Assigment Tool: Özellik tanımlama seçeneğidir. Library’e eklemek

için tasarım alanında oluşturulan elemana özellik tanımlamak için kullanılır.

 Global Annotator: Tasarım alanında bulunan çalışmada, seçilen bir veya bütün

elemanların sembol numaralarını istenen şekilde düzenlememizi sağlar.

 ASCII Data Import: Tasarım alanında bulunan çalışmaya ASCII data dosyası

eklemek için kullanılır. Bu seçenek ile mevcut eleman ( ASCII ) özelliklerinin

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON dizayn dosyasına ya da

sonradan oluşturulan kütüphane dosyasına aktarır.

 Bill of Materials: Tasarım alanında bulunan çalışmanın eleman listesini çıkarır

ve bu listeyi bir dosya haline getirerek bize sunar.

 Electrical Rule Check: Tasarım alanında bulunan devrede elektriksel hata olup

olmadığına dair rapor verir.

 Netlist Compiler: Tasarım alanında bulunan devrenin ELEKTRONİK BASKI

DEVRE PROGRAMI da PCB (baskılı devresi)’yi otomatik olarak

hazırlayabilmek için netlistini çıkarır.

Tasarım alanında bulunan devrenin otomatik olarak baskılı devresini çıkarabilmek için

yukarıda verilen netlist ayarlarının çok iyi yapılması gerekir.

 Model Compiler: Yeni model dosyası derlemek için kullanılır.

 Netlist to ARES: Tasarım alanında bulunan devrenin netlistini çıkarır ve

ELEKTRONİK BASKI DEVRE PROGRAMI’ e geçiş yapar.

 Backannotate from ARES: ELEKTRONİK BASKI DEVRE PROGRAMI

programı içinden Pinswap ve Gateswap sonuçlarını ELEKTRONİK DEVRE

ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programına tekrar transfer eder.

1.3.6. Design Menüsü

Bu menü tasarım alanının düzenlenmesi ile (başlık, doküman no, revizyon, yeni

tasarım alanı oluşturma, var olan tasarım alanını silme, tasarım alanları arası geçiş vb.) ilgili

işlemleri yapmak için kullanılır.

Çalışma alanında Design menüsüne tıklandığında Şekil 1.14’ teki pencere ekrana

gelir.

Şekil 1.14: Design menüsü

 Edit Design Properties: Bu seçenek tasarım dosyamıza; isim, doküman

numarası, revizyon numarası ve açıklamalar eklemek için kullanılır. Bu seçenek

çalıştırıldığında karşınıza Şekil 1.15’ teki pencere gelir.

Şekil 1.15: Edit design properties penceresi

 Title: Dizayn dosyasının başlığı yazılır. Bu başlık dosya raporlarında,

netlist çıkarmada, vb. gibi işlemlerde kullanılır.

 Doc.No: Doküman numarası yazılır.

 Revizyon: Revizyon numarası yazılır.

 Author: Çalışmayı yapan kişinin ismi yazılır.

 Global Power nets? – Cache Model Files?: Netlist işlemleri için

onaylanır.

 Edit Sheet Properties: Bu seçenek üzerinde çalışma yapılan tasarım alanına

başlık ve isim vermek için kullanılır.

Bu seçenek tıklandığında Şekil 1.16’daki pencere ekrana gelir.

Şekil 1.16: Edit sheet properties penceresi

 Sheet Title: Tasarım alanı başlığı yazılır.

 Sheet Name: Tasarım alanı ismi yazılır.

 Annotator Init: Otomatik sembol numaraları için başlangıç değeri

yazılır.

 New Sheet: Yeni bir tasarım alanı açar ( Design menüsünden istenene geçilir.).

 Remove Sheet: Çalışılan tasarım alanını yok eder.

 Goto Sheet: İstenen tasarım alanına geçilir. Bu seçenek çalıştırıldığında

karşımıza gelen pencereden istenen tasarım alanı seçilir ve “OK” butonuna

tıklanır.

 Zoom to Child: Tasarım alanında bir elemanın hiyerarşik olarak, iç yapısı

hakkında veya başka bir bilgi veriliyorsa, o bilgiyi görmek için kullanılır.

 Exit to Parent: Sub-circuit alanından ana çalışma alanına dönmek için bu

seçenek kullanılır.

 Root Sheet: O anda üzerinde çalışılan tasarım çalışma alanını gösterir ve bu

tasarım alanları arasında geçiş yapmak için kullanılır. ELEKTRONİK DEVRE

ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programı ilk çalıştırıldığında bir tane tasarım

alanı otomatik olarak oluşturulur ve default olarak Root Sheet 1 adını alır. New

Sheet seçeneği ile ikinci bir tasarım alanı daha oluşturulursa bu tasarım alanı da

Root Sheet 2 olarak adlandırılır. Bu tasarım alanlarına istediğimiz ismi vermek,

daha önce anlattığımız gibi Edit Design Properties seçeneği ile gerçekleştirilir.

İstenen tasarım alanına geçmek için Design menüsünden o tasarım alanının

isminin üzerine gelinerek tıklanır .

1.3.7. Graph Menüsü

Tasarım alanında bulunan çalışmamıza grafik eklemek, varolan grafiği düzenlemek

vb. gibi işlemleri bu menü yardımıyla gerçekleştirebilirsiniz.

Çalışma alanında Graph menüsüne tıklandığında Şekil 1.17’ deki pencere ekrana gelir.

Şekil 1.17: Graph menüsü

 Edit Gragh: Tasarım alanında bulunan çalışmamıza grafik eklemek,

oluşturulmuş grafiği düzenlemek, simülasyon işlemini yapmak vb. için

kullanılır. Bu seçenek çalıştırıldığında karşımıza gelen grafik düzenleme

penceresindeki bilgiler grafiğin özelliğine göre değişir.

 Add Trace: Tasarım alanında bulunan grafiğe izleme noktası veya noktaları

eklemek için kullanılır. Bu seçeneğin çalıştırılabilmesi için, tasarım alanında bir

grafik elamanının olması gerekir.

 Operating Point: DC işlem noktasını hesaplar. Tasarım alanında bulunan

devrenin çıkışında voltaj ya da akım probu varsa ve grafikte de bu çıkış sinyali

y ekseninde gösteriliyorsa, bu seçenek çalıştırıldığında çıkış sinyali başlangıç

noktası gösterilir.

 Simulate Graph: Tasarım alanında bulunan devrede değişiklik yapılmış ve bu

değişiklik grafiği etkiliyorsa bu seçenek kullanılarak grafik tekrar oluşturulur.

 View Log: Tasarım alanında oluşturulan grafiğin Simulate Graph seçeneği ile

simüle işlemini yaptıktan sonra bu seçenek çalıştırıldığında, simülasyon ile ilgili

bilgiler veren pencere karşınıza gelecektir.

 Export Data: Tasarım alanında bulunan grafiğin zamana bağlı olarak

matematiksel verilerini bir dosya olarak kaydetmek için kullanılır.

 Restore: Grafiğin simüle işlemini yenilemek için kullanılır.

 Conformance Analysis: Tasarım alanında oluşturulan grafiğin kontrolünü

yapar.

1.3.8. Source Menüsü

Tasarım alanında bulunan devremizde, programlanabilen entegrelerden herhangi biri

veya birkaçı bulunuyorsa, bu entegrelerin çalıştıracağı kaynak kodlarla ilgili işlemler yapılır.

Çalışma alanında Source menüsüne tıklandığında Şekil 1.18’ deki pencere ekrana

gelir.

Şekil 1.18: Source menüsü

 Add/Remove Source Files: Tasarım alanında bulunan programlanabilir

entegreye yüklenecek olan kaynak kod Assembly formatında ise bu seçenek ile

kaynak kod tanımlanmalı ve hangi formata göre ( intel, motorola, microchip vb.

gibi ) kod üretilip çalıştırılacağı belirlenmelidir.

 Define Code Generation Tools: Bu seçenek çalıştırıldığında karşımıza gelen

pencereden ayrıntılı olarak kod üretme seçenekleri ayarlanabilir.

 Setup External Text Editör: Kaynak kod için text editör tanımlaması yapılır.

 Build All: Tanımlanan kaynak dosya çalışmaya hazır hâle getirilir.

1.3.9. Debug Menüsü

Tasarım alanında bulunan devrenin çalışması, durdurulması, adım adım çalıştırılması

vb. gibi işlemlerin yapılabilmesi için kullanılır. Bu menü iki durumda incelenmelidir. Bu iki

durumdan birincisi; tasarım alanında bulunan devrenin çalıştırılmadan önceki durumu, ikinci

durum ise; tasarım alanında bulunan devrenin çalıştırıldıktan sonraki durumudur.

Şekil 1.19: Tasarım alanında bulunan devrenin çalıştırılmadan önceki debug menüsü

Şekil 1.20: Tasarım alanında bulunan devrenin çalıştırıldıktan sonraki debug menüsü

 Start / Restart Debugging: Tasarım alanında bulunan devreyi adım adım

incelemek üzere çalıştırır ve hemen pause yapar.

 Pause Animation: Tasarım alanında bulunan devrenin çalışmasına ara verir.

Devrenin çalışması o anda durur ve devre Restart yapıldığı anda devrenin

çalışması kaldığı yerden devam eder.

 Stop Annimation: Tasarım alanında bulunan devrenin çalışmasını durdurur.

Devrenin çalışması tekrar start yapıldığında simülasyon işlemi tekrar baştan

başlar.

 Step Over: Tasarım alanında bulunan devreyi adım adım çalıştırır.

 Step Into: Aktif olan fonksiyonu veya alt programı (subroutine) çalıştırır.

Ayrıca bu seçenek, kaynak pop-up penceresi aktif iken kullanılır.

 Step Out: Devrenin çalışması adım adım çalıştırılmama durumundan

çıkarılarak normal çalışma moduna dönülür.

 Step To: Bu seçenek animasyonu, kursörün o anki pozisyonuna ulaşana kadar

çalıştırır. Ayrıca bu seçenek, kaynak pop-up penceresi aktif durumdayken

kullanılabilir.

 Excute: Tasarım alanında bulunan devreyi çalıştırır.

 Reset Popup Windows: Bu seçenek çalıştırıldığında, VSM simülasyon

pencereleri normal ayarlarına döner.

 Reset Persistent Model data: EPROM ve EEPROM serisi elemanlarda datayı

resetler. Yani simülasyon işlemi başladıktan sonra EPROM’arın içeriği değişti

ise bu seçenek çalıştırıldıktan sonra EPROM’ların içeriği simülasyon başladığı

andaki değerini alır.

 Use Remote Debug Monitor: VSM simülasyonu için Virtual Debug Monitör’ü

enable eder.

 Tile Horizontally: ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

programı içinde açık açık bulunan pencereleri, ekranı yatay kaplayacak şekilde

yerleştirir.

 Tile Vertically: ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

programı içinde açık açık bulunan pencereleri, ekranı dikey kaplayacak şekilde

yerleştirir.

1.3.9.1. Tasarım Alanında Devre Çalışıyor Durumdayken Debug Menüsü

Altında Oluşan Seçenekler

 Simulation Log: bu seçenek devre çalıştırıldıktan sonra seçilebilir. Bu seçenek

bize, devre simülasyonunun çalışması ile ilgili( netlist, spice models, devrenin

derlenmesi, besleme hataları, vb. gibi. ) bilgiler verir. Eğer devremizde hata

varsa karşımıza gelen Simulation Log penceresinde hatanın bildirildiği satır en

son satır olan ve Warning ile başlayan kısımdır.

 Watch Window: Bu seçenek çalıştırıldığında izleme penceresi adını

verebileceğimiz pencere karşınıza gelir. Bu pencere aracılığı ile devremiz ile

ilgili izleme noktaları ve breakpoints adı verilen kontrol noktaları

oluşturabiliriz.

1.3.10. Template Menüsü

Bu menü, tasarım alanının ve tasarım alanında bulunan ızgaranın, yolların, grafiklerin,

şasenin, kutuların, yazıların rengini, yazıların yazı tipi ile büyüklüğünü, yolların kalınlığını

vb. işlemleri yapar.

Çalışma alanında Template menüsüne tıklandığında Şekil 1.21’ deki pencere ekrana

gelir.

Şekil 1.21: Template menüsü

 Set Design Defaults: Bu seçenek tasarım alanının rengini ve simülasyon

sırasında oluşan sinyal renklerini ayarlamak için kullanılır (Şekil 1.22).

Şekil 1.22: Set Design Defaults penceresi

 Colours Grubu

o Paper Colour: Tasarım alanının rengi seçilir.

o Grid Dot Colour: Izgaranın rengi seçilir.

o Work Area Box Colour: Tasarım alanı ön görünüş kısmında,

çalışma alanı kutusunun rengi seçilir.

o Worl Box Colour: Tasarım alanını çevreleyen çizginin rengi

seçilir.

o Highlight Colour: Tasarım alanında bulunan devrede seçili

elemanın rengi ayarlanır.

o Drag Colour: Tasarım alanında bulunan bir devrede bir eleman

sürüklenirken alacağı rengi ayarlanır.

 Animation Grubu

o Positive Clour: Pozitif potansiyele sahip yolların rengi seçilir.

o Ground Colour: Şase potansiyeline sahip yolların rengi seçilir.

o Logic 1 Colour: Lojik 1 seviyesi rengi seçilir.

o Logic 0 Colour: Lojik 0 seviyesi rengi seçilir.

o Logic ? Colour: Devamlı değişen lojik seviye rengi seçilir.

 Hidden Objects Grubu

o Show hidden text ?: Onaylanırsa gösterilmeyen gizli yazılar

gösterilir.

o Show hidden pins: Onaylanırsa gösterilmeyen gizli pinler

gösterilir.

o Hidden Colour: Gösterilmeyen yazı ve pin rengi seçilir.

 Font face for Default Font Grubu

Tasarım alanında bulunan yazıların yazı tipi seçilir.

 Set graph colours: Bu seçenek grafik ile ilgili renk ayarlarını yapmak için

kullanılır (Şekil 1.23).

 General Appearance Grubu

o Graph Outline: Grafik kenar çizgi ve bölme çizgisi renkleri

seçilir.

o Background: Grafik arka plan rengi seçilir.

o Graph Title: Grafik başlık rengi seçilir.

o Graph Text: Grafik yazı rengi seçilir.

Şekil 1.23: Graph colour configuration penceresi

Analogue Traces Grubu

Analog sinyal renkleri seçilir.

 Digital Traces Grubu

Dijital sinyal renkleri seçilir.

 Set Graphics Styles: Bu seçenek global ( analiz grafikleri haricindeki diğer

grafikler ) grafik stillerini ayarlamak için kullanılır (Şekil 1.24).

Şekil 1.24: Edit global graphics style penceresi

 Style Grubunda aşağı açılır kutudan hangi grafik ayarının yapılacağı

belirlenir.

 Line Attributes Grubu

o Line style: Grafiği çevreleyen çizgi stili seçilir.

o Width: Çizgi kalınlığı seçilir.

o Colour: Çizgi rengi seçilir.

 Fill Attributes Grubu

o Fill Style: Grafiğin içini belirlenen stille doldurur.

o Fg. Colour: Grafiğin içini dolduran stilin rengi seçilir.

o Use Bk. Colour: Arka plan rengi kullanılıp kullanılmayacağı

sorulur. Eğer onaylanırsa arka plan rengi kullanılır.

o Bk. Colour: Arka plan rengi seçilir.

Sample kutusunda yapılan ayarlara göre grafiğin önizlemesi gösterilir.

New butonu ile kullanıcı yeni bir grafik stili oluşturabilir.

 Set Text Styles: Bu menü tasarım alanında oluşturulan devre elemanların sahip

olduğu yazıların yazı tipini, yüksekliğini, rengini ve efektifini ayarlamak için

kullanılır (Şekil 1.25).



Şekil 1.25: Edit global text styles penceresi

 Style yazısının yanındaki aşağı açılır kutudan ayarı yapılacak olan bölüm

seçilir.

 Font face: Yazı tipi seçilir.

 Height: Yazının yüksekliği seçilir.

 Colour: Yazının rengi seçilir.

 Set Graphics Text: 2D grafiklerinde kullanılan yazıların yazı tipini,

büyüklüğünü ve efektini ayarlamak için kullanılır.

 Set Junction Dots: Bu seçenek tasarım alanında oluşturduğumuz devrede

kullanılan bağlantı noktalarının ayarlarını yapmak için kullanılır ( Şekil 26 ).

Şekil 1.26: Configure junction dots penceresi

 Size: Bağlantı noktalarının büyüklüğü seçilir.

 Shape: Bağlantı noktalarının şekli ayarlanır (Square: kare, Round:

yuvarlak, Diamond: baklava dilimi).

 Apply Template From Design: Bu seçenek başka bir ELEKTRONİK DEVRE

ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON dosyasının ayarlarını çalıştığımız dosyaya uygular.

Çalıştırıldığında karşımıza gelen pencereden dosya seçilir ve butonuna

tıklanırsa, bu dosyanın tasarım alanı ayarları o an çalışılan dosyaya uygulanır.

 Save Default Template: Yapılan ayarları kaydetmek için kullanılır.

1.3.11. System Menüsü

Bu menü ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programının sistem

ayarlarını yapmak için kullanılır.

Çalışma alanında System menüsüne tıklandığında Şekil 1.27’ deki pencere ekrana

gelir.

Şekil 1.27: System menüsü

 System Info: Programın versiyonu ve lisans ile ilgili bilgiler verir.

 Text Viewer: Hata, simülasyon log, vb. gibi mesajları gösterir.

 Set BOM Scripts: Bu seçenek Tools-Bill of Materials seçeneğinin

çalıştırılmasıyla elde edilen devrenin eleman listesi raporunun konfigürasyon

ayarının yapılmasına olanak sağlar.

 Set Environment: Bu seçenek çalıştırıldığında karşımıza gelen menüden ortam

ayarları yapılır (Şekil 1.28).

Şekil 1.28: Environment configuration penceresi

 Autosave Time (minutes): Çalışmayı otomatik kaydetme süresi seçilir.

 Number of Undo Levels: Undo (geri al) seçeneğinin kaç işlemi hafızada

tutacağı seçilir.

 Tooltip Delay (milliseconds): Bilgi penceresi gecikme süresi seçilir.

 Number of filenames on File menu: Dosya menüsü altında son çalışılan

kaç dosyanın görüntüleneceği seçilir.

 Auto Syncronise/Save with ARES?: Onaylandığında ELEKTRONİK

DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programı ön plana geldiğinde

ELEKTRONİK BASKI DEVRE PROGRAMI’de çalışılan dosya

otomatik olarak kaydedilir.

 Save /load ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

state in design files: Onaylandığında tasarım alanında bulunan dosya ile

birlikte ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

programının ayarlarında yaptığınız değişiklikler de otomatik olarak

kaydedilir ve bu dosya ile birlikte aynı ayarlar çağrılmış olur.

 Initial Menu Settings Grubu

o Grid Dots: ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

programı çalıştırılırken ızgaranın ekranda görünüp görünmemesini

ayarlar. Bu seçeneğin onayını kaldırıp System-Save Preferences

seçeneği ile değişikliği kalıcı hale getirirseniz ızgara artık ekranda

görünmez.

o Real Time Annotation: ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE

SİMÜLASYON programının ilk açılışında Real Time Snap

seçeneğinin aktif olup olmamasını ayarlar.

o Wire Autorouter: ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE

SİMÜLASYON programının ilk açılışında Wire Autorouter

seçeneğinin aktif olup olmamasını ayarlar.

Yukarıda anlatılan seçeneklerde değişiklik yapıldığında, bu değişikliklerin geçerli

olabilmesi için System-Save Preferences seçeneğini onaylamanız gerekir.

o Cursor Type Grubu

None: Onaylanırsa ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

programının her açılışında fare imleci ok şeklinde görünür.

Small X Cursor: Onaylanırsa ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

programının her açılışında fare imleci X şeklinde görünür.

Cross Hair Cursor: Onaylanırsa ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE

SİMÜLASYON programının her açılışında fare imleci + şeklinde görünür.

 Set Paths: ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programının

kullanıldığı Library, Model ve simülasyon sonuçları yolları tanımlanır, yeni

yollar varsa “+” butonu ile eklenir.

 Set Property Definitions: ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE

SİMÜLASYON programı kütüphanesine yeni elemanlar oluşturulurken

oluşturulacak olan elemanların genel tanımlama ayarları yapılır.

 Set Sheet Sizes: Tasarım alanı boyutları ayarlanır. Bu seçenek çalıştırıldığında

karşınıza gelen iletişim penceresinden istenen ayarları yapabilirsiniz.

 Set Text Editör: Text editör yazı tipi, yazı tipi stili, yazı boyutu, yazı efekti ve

rengi ayarlanır.

 Set Animation Options: Programın animasyon ayarlarını yapmak için

kullanılır. Bu seçenek çalıştırıldığında Şekil 1.29’daki pencere karşınıza gelir.

Şekil 1.29: Animated circuits configuration penceresi

 Simulation Speed Grubu

o Frames per Second: Saniye başına çerçeve sayısı belirlenir.

o Time per Frame: Çerçeve başına zaman dilimi belirlenir.

o Single Step Time: Tek adım zamanı belirlenir.

 Voltage/Current Ranges Grubu

o Maximum Voltage: Maksimum voltaj değeri belirlenir.

o Current Threshold: Eşik akım değeri belirlenir.

 Animation Options Grubu

o Show Voltage&Current on Probes?: Onaylanırsa voltaj ve akım

problarını gösterir.

o Show Logic state of pins?: Onaylanırsa pinlerde lpjik durumları

gösterir.

o Show Wire Voltage by Colour?: Onaylanırsa gerilim yolunu

renkli gösterir.

o Show Wire Current with Arrows: Onaylanırsa akım yolunu ok

ile gösterir.

 Set Simulator Options: Simülasyon ayarlarını yapmak için kullanılır. Bu

seçenek çalıştırıldığında açılan Interactive Simulation Options penceresinden

simülasyon ayarlarınızı yapabilirsiniz.

 Save Prefences: Bu seçenek “System” menüsü altında yapmış olduğumuz

ayarların kaydedilmesi için kullanılır.

1.3.12. Help Menüsü

Elektronik Devre Çizimi ve Baskı Devre Programı programı yardım menüsüdür.

Çalışma alanında Help menüsüne tıklandığında Şekil 1.30’ daki pencere ekrana gelir.

Şekil 1.30: Help menüsü

 ISIS Help: Bu seçenek çalıştırıldığında karşınıza standart Windows yardım

iletişim penceresi gelecektir. Yardım istenen konu sol taraftaki bölmeden

seçilerek sağ taraftaki bölmeden açıklama okunur.

 Proteus VSM Help: Elektronik Devre Çizimi ve Baskı Devre Programı VSM

simülasyonu hakkında yardım penceresini ekrana getirir.

 Proteus VSM SDK: Elektronik Devre Çizimi ve Baskı Devre Programı VSM

SDK hakkında yardım penceresini ekrana getirir.

 Sample Design: Elektronik Devre Çizimi ve Baskı Devre Programı’ nın

SAMPLES klasöründe bulunan örnek çalışmalar listelenir ve çağrılarak

incelenebilir.

 Stop Pres: Bu seçenek çalıştırıldığında Elektronik Devre Çizimi ve Baskı

Devre Programı Readme Help File penceresi karşımıza gelir ve bu versiyonda

ne gibi yenilikler olduğu anlatılır.

 About ISIS: Elektronik Devre Çizimi ve Baskı Devre Programı programının

versiyonu, lisans, boş hafıza ve işletim sisteminiz hakkında kısaca bilgi veren

bir pencere karşınıza gelir.

1.4. Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyon Programı Araç

Çubukları

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programında 7 adet araç

çubuğu bulunmaktadır.

 Mode Selector Toolbar (Tasarım [ Mod Seçim ] Araç Çubuğu)

 File/Print Commands (Dosya/Yazdırma)

 Display Commands (Display)

 Editing Commands (Düzen)

 Design Tools (Dizayn Araçları)

 Orientation Toolbar (Yön Araç Çubukları)

 Animasyon Kontrol Paneli

1.4.1. Mode Selector Toolbar (Tasarım Araç Çubuğu)

Bu araç çubuğu üç bölümden oluşur.

1.4.1.1. Main Modes (Ana Modlar)

Component: Tasarım alanına eleman çağırmak ve elemanları listelemek

için kullanılır.

Junction dot: Junction (birleşme noktası) koyar.

Wire label: Wire ( iletken bağlantısı ) etiketlemek, isimlendirmek için

kullanılır.

Text scripts : Text ( metin ) yazmak için kullanılır.

Bus : Bus ( çoklu iletken ) çizmek için kullanılır.

Sub- circuit: Entegre devre oluşturmakta kullanılır.

Instant edit mode: Eleman seçmek ve düzenlemek için kullanılır.

1.4.1.2. Gadgets

Inter-sheet Terminal: Terminal eklemek için kullanılır.

Device pin: Pin eklemek için kullanılır.

Simulation Graph: Simülasyon grafiği oluşturmak için kullanılır.

Tape Recorde: Bir devrede bir bölümün çıkışını yakalamak için kullanılır.

Generator: Sinyal üreteçleri. Her türlü sinyal üretilebilir.

Voltage Probe: Gerilim probu

Current Probe: Akım probu

Display operating point data: Kullanıcı kütüphanesinde VSM cihazları

listeler ve kullanımımıza sunar. Ayrıca simülasyon esnasında, devredeki

bir işlem noktasının tespitinde bulunur.

1.4.1.3. İki Boyutlu Grafik (2D Graphics)

2D Graphics Line : Çizgi çizer.

2D Graphics Box: Kutu çizer.

2D Graphics Circle: Çember çizer.

2D Graphics Arc: Yay çizer.

2D Graphics Path: İstenen bir geometrik şekil çizer.

2D Graphics Text: yazı yazmak için kullanılır.

2D Graphics Symbol: Tasarım alanında bulunan sembolü düzenlemek

veya yeni oluşturulan elemana sembol ismi vermek için kullanılır.

Markers for component orgin, etc: Tasarım alanı orijinini ve yeni

oluşturulanın elemanın orijinini belirlemede kullanılır.

1.4.2. Dosya /Yazdırma Araç Çubuğu (File/Print Commands)

Create a new design: Yeni bir dizayn dosyası oluşturur.

Load a new design: Daha önceden var olan bir dizayn dosyasını çağırır.

Save current design: Çalışılan dizayn dosyasını kaydeder.

Import ISIS section file: Başka bir dizayn dosyasından belirlenmiş bir

bloğu çalışılan dizayn dosyasına alır.

Export tagged objects to section file: Çalışılan bir dizayn dosyasından

belirlenmiş bir bloğu başka bir dizayn dosyasına taşır.

Print or plot design: Aktif olan dizayn dosyasını yazdırır.

Mark area to be printed: Bu buton seçildikten sonra tasarım alanındaki

devreden belirli bir alan seçilir ve print butonsi seçilirse, yalnızca

belirlenen alan yazdırılır.

1.4.3. Display Araç Çubuğu (Display Commands)

Readraw editing and overview Windows: Tasarım alanı ekranını yeniler.

Enable/Disable grid dot display: Izgarayı çağırır ya da gizler.

Enable/Disable manuel origin specification: Manuel orijin özelliklerini

enable/disable

Re-centre the display: Bu buton seçildikten sonra, tasarım alanında

herhangi bir yere tıklanırsa orası merkez seçilir ve ekran o noktadan

merkezlenir.

Increase magnification: Tasarım alanındaki görüntüyü büyütür.

Decrease magnification: Tasarım alanındaki görüntüyü küçültür.

View entire sheet: Tasarım alanının tamamını ekranda gösterir.

View selected area: Bu buton seçildikten sonra bir alan belirlenirse o alan

büyütülür.

1.4.4. Editing Commands ( Düzen Araç Çubuğu )

Undo last operation: Son yapılan işlemi geri alır.

Redo the last undone operation: Son yapılan geri alma işlemini iptal

eder.

Cut the specified items to the clipboard: Seçilen elemanı ya da

belirlenen bloğu keserek, panoya alır.

Copy the specified items to the clipboard: Seçilen elemanı ya da

belirlenen bloğu panoya kopyalar.

Paste the specified items from hte clipboard: Panodaki elemanı ya da

bloğu yapıştırır.

Copy tagged objects: tasarım alanında seçilen bir elemanı ya da belirlenen

bir bloğu kopyalayarak çoğaltır.

Move tagged objects: Tasarım alanında seçilen bir elemanı ya da

belirlenen bir bloğu başka bir yere taşır.

Delete tagged objects: Tasarım alanında seçilen bir elemanı ya da

belirlenen bir bloğu siler.

Pick or update device/symbol: Kütüphaneden tasarım alanına eleman

çağırmak için kullanılır.

Form tagged graphics/pads into device and place in libraray: Yeni bir

eleman oluşturmak için kullanılır.

Launch the Visual Packaging Tool: Tasarım alanında bir eleman seçilir

ve bu butona tıklanırsa, seçilen elemanın PCB ayak bağlantıları ekrana

gelir.

Break tagged object(s) into primitives: Kütüphaneye eleman

oluştururken etiketlemede kullanılır.

1.4.5. Design Tools ( Dizayn Araçları )

Enable/Disable real-time snap: Bu buton aktifken tasarım alanında

bulunan eleman pinlerinden herhangi birinin üzerine gelindiğinde x işareti

oluşacak ve bağlantı yapılabilecektir.

Enable/Disable wire auto-router: Bu buton aktifken, program bağlantı

yollarını tomatik olarak belirler ( enable ). Buton aktif değilken bağlantı

yollarını kullanıcı kendisi belirler ( disable ).

Search and tag components with matched property values: bu buton

aktif hale getirildiğinde eleman arar ve denk olan elemanları etiketler.

General property management tool: Property Assigmant Tool

penceresini çağırır.

Create a new root sheet: Yeni bir tasarım alanı açar.

Remove current sheet: Üzerinde çalışılan tasarım alanını siler.

Goto specfic root or hierarchical sheet: İstenen tasarım alanına gitmek

için kullanılır.

Enter sheet of object pointed at ( use keyboard ): Hiyerarşik tasarımda

alt çalışma sayfasına geçmek için kullanılır.

Leave current sheet and return to parent: Üzerinde çalışılan tasarım

alanından çıkıp kök çalışma alanına gitmek için kullanılır.

Generate bill of materials reports: Tasarım alanında kullanılan

elemanların listesinioluşturmak için kullanılır.

Generate electrical rules check report: Bu butona tıklandığında

karşınıza gelen iletişim penceresinden devrede elektriksel hata olup

olmadığını öğrenebilirsiniz.

Generate netlist and switch to ARES: Netlist çıkarılır ve aynı anda

ELEKTRONİK BASKI DEVRE PROGRAMI’ na geçilir. ELEKTRONİK

DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programı da aktif kalır.

1.4.6. Orientation Toolbar( Yön Araç Çubuğu )

Rotate Clockwise: Seçilen elemanı 90˚ sağa döndürür.

Rotate Anticlocwise: Seçilen elemanı 90˚ sola döndürür.

Angle: Elemanı istediğiz derecede döndürmek için kullanılır.

Horizontal reflection: Elemanın yatayda ayna görüntüsünü alır.

Vertical reflection: Elemanın dikeyde ayna görüntüsünü alır.

1.4.7. The Animation Control Panel

Play button: Devreyi çalıştırır.

Step button: Devreyi adım adım çalıştırır.

Pause button: Devrenin çalışmasına ara verir.

Stop button: Devrenin çalışmasını durdurur.

UYGULAMA FAALİYETİ

Uygulama programını çalıştırarak aşağıdaki işlem basamaklarını sırayla yapınız.

İşlem Basamakları Öneriler

 Yeni bir tasarım dosyası açınız.  Bu işlem için ilgili araç çubuğunu ve dosya

menüsünü kullanınız.

 Tasarım dosyanızı arzu ettiğiniz bir

isimde kaydediniz.

 Bu işlem için ilgili araç çubuğunu ve dosya

menüsünü kullanınız.

 Çalışma alanının orijin noktasını

değiştiriniz.

 Bu işlem için ilgili araç çubuğunu ve View

menüsünü kullanınız

 File Toolbar, View Toolbar, Edit

Toolbar ve Design Toolbar araç

çubuklarını gizleyiniz ve ardından

görünür yapınız.

 View→Toolbars komutunu kullanabilirsiniz.

 Edit Design Properties penceresini

açınız ve istediğiniz numaraları

giriniz.

 Design→Edit Design Properties komutunu

kullanabilirsiniz.

 Edit Sheet Properties penceresini

açınız ve istediğiniz numaraları

giriniz.

 Design→Edit Sheet Properties komutunu

kullanabilirsiniz.

 Edit Design Defaults penceresini

açınız ve tasarım alanı renklerini ve

animasyon renklerini değiştiriniz.

 Template→Set Design Defaults komutunu

kullanabilirsiniz.

 Graph Colour Configuration

penceresini açınız ve grafik

renklerini değiştiriniz.

 Template → Set Graph Colours komutunu

kullanabilirsiniz. Gözünüze en uygun ve en

uyumlu renkleri seçmeye çalışınız.

 Edit Global Text Styles penceresini

açınız ve metin biçimlerini

değiştiriniz.

 Template → Set Graphics Styles komutunu

kullanabilirsiniz.

 Environment Configuration

penceresini açınız ve ortam

değişkenlerini değiştiriniz.

 Bilgisayarınız için en uygun değerleri

belirlemeye çalışınız.

UYGULAMA FAALİYETİ

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. İşletim sistemini çalıştırabildiniz mi?

2. Elektrik-Elektronik devre çizim programını çalıştırabildiniz mi?

3. Menüleri kullanarak gerekli program ayarları yapabildiniz mi?

4. Boş bir tasarım ekranı hazırlayabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Yeni bir tasarım alanı açmak için aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılır?

A) File  New Design

B) File  Load Design

C) File  Save Design

D) File  Save Design As

2. Aşağıdaki eylemlerden hangisi çalışma alanı görüntüsü büyüklüğünün

değiştirilmesinde kullanılmaz?

A) View  Zoom in

B) View  Zoom out

C) View  Zoom All

D) View  Pan

3. Tasarım alanına ismini bildiğimiz bir elemanı çağırmak için aşağıdaki işlemlerden

hangisi yapılır?

A) Library  Make Symbol

B) Library  Pick Device/Symbol

C) Library  Make Device

D) Library  Compile to Library

4. Tasarım alanına yerleştirilen elemanlara sembol numaralarını sırasıyla vermek için

aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılır?

A) Tools  Real Time Snap

B) Tools  Wire Auto Router

C) Tools  Real Time Annotation

D) Tools  Model Compiler

5. Üzerinde çalışılan tasarım alanına başlık ve isim vermek için aşağıdaki işlemlerden

hangisi yapılır?

A) Design  Edit Design Properties

B) Design  Edit Sheet Properties

C) Design  New Sheet

D) Design  Goto Sheet

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

6. Tasarım alanında bulunan grafiğe izleme noktası veya noktaları eklemek için

aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılır?

A) Graph  Add Trace

B) Graph  Edit Graph

C) Graph  Operating Point

D) Graph  Simulate Graph

7. Ana Modlar araç çubuğunda yer alan yandaki simgenin ( ) işlevi nedir?

A) Eleman seçmek ve düzenlemek için kullanılır.

B) Tasarım alanına eleman çağırmak ve elemanları listelemek için kullanılır.

C) Terminal eklemek için kullanılır.

D) Eleman ayağı eklemek için kullanılır.

8. Gadgets araç çubuğunda yer alan yandaki simgenin ( ) işlevi nedir?

A) Eleman seçmek ve düzenlemek için kullanılır.

B) Tasarım alanına eleman çağırmak ve elemanları listelemek için kullanılır.

C) Terminal eklemek için kullanılır.

D) Eleman ayağı eklemek için kullanılır.

9. Gadgets araç çubuğunda yer alan yandaki simgenin ( ) işlevi nedir?

A) Kullanıcı kütüphanesinde VSM cihazları listeler.

B) Kullanıcı kütüphanesinde sinyal üreteçleri listeler.

C) Devreye Voltaj Probu eklemek için kullanılır.

D) Devreye Akım Probu eklemek için kullanılır.

10. Ana Modlar araç çubuğunda yer alan yandaki simgenin ( ) işlevi nedir?

A) Çoklu yol çizmek için kullanılır.

B) Entegre devre oluşturmak için kullanılır.

C) Birleştirme noktası koymak için kullanılır.

D) Eleman seçmek ve düzenlemek için kullanılır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

ÖĞRENME FAALİYETİ-2

Uygun ortam sağlandığında analog test cihazlarını ve devre elemanlarını tanıyarak

devre içine yerleşimini yapabileceksiniz.

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır.

 Bir elektronik laboratuvarında bulunan analog test cihazlarının isimlerini ve

hangi amaçla kullanıldıklarını araştırınız.

 Bir elektronik laboratuvarında bulunan analog elemanların isimlerini ve hangi

amaçla kullanıldıklarını araştırınız.

2. ANALOG DEVRELERLE ÇALIŞMAK

Minimum ile maksimum değerler arasında çok sayıda değer alabilen sinyalleri işleyen

devrelere analog devreler denir. Direnç, kondansatör, transistör gibi elemanlardan kurulan

güç kaynağı, yükselteç, dimmer gibi devreler analog devrelerdir.

Bu bölümde ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programında

analog test aygıtlarının tanıtılması, analog devre elemanlarının yerleştirilmesi, analog

devreye test aygıtlarının yerleştirilmesi konuları işlenecektir.

2.1. Menüdeki Analog Test Aygıtları ve Kullanılması

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programının elektronik

laboratuvarında 12 tane ölçü aleti ve cihaz bulunmaktadır. Bunlardan 4 tanesi analog test

cihazı, 8 tanesi dijital test cihazıdır.

Şimdi analog test cihazlarını inceleyeceğiz.

2.1.1. Ampermetre

Ampermetreler analog veya dijital olarak iki ayrı türde kullanılabilen ölçü aletleridir.

Devreden geçmekte olan akımı ölçer. Yapım amaçlarına göre bir kaç miliamperden yüzlerce

Amper'e kadar ölçüm yapabilir. Bu ölçüm DC veya AC akım ölçümü olabilmektedir.

ÖĞRENME FAALİYETİ–2

AMAÇ

ARAŞTIRMA

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programı kütüphanesinde

birçok ampermetre bulunmaktadır. Ölçüm yapacağınız devrede en uygun olanı hangisi ise

kütüphaneden o ampermetreyi çağırmalısınız.

Şekil 2.1: DC ampermetre

2.1.2. Voltmetre

Voltmetreler gerilim (potansiyel fark) ölçmeye yarayan cihazlardır. Devreye paralel

bağlanırlar. Temel olarak DC voltaj ve AC voltaj ayrı ölçülürler.

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programı kütüphanesinde

birçok voltmetre bulunmaktadır. Ölçüm yapacağınız devrede en uygun olanı hangisi ise

kütüphaneden o voltmetreyi çağırmalısınız.

Şekil 2.2: DC voltmetre

2.1.3. Osilaskop

Elektriksel işaretlerin ölçülüp değerlendirilmesinde kullanılan aletler içinde en geniş

ölçüm olanaklarına sahip olan osilaskop cihazıdır. Osilaskop, işaretin dalga şeklinin,

frekansının ve genliğinin aynı anda belirlenebilmesini sağlar.

Şekil 2.3: Osilaskop

Osilaskop tasarım alanına çağrıldıktan sonra ölçüm yapılacak noktalara osilaskobun

bağlantısı yapılır. İki kanal birden kullanılabilir. Bağlantı işlemi bittikten sonra devre

çalıştırılırsa ekrana osilaskop paneli gelir. Osilaskop panelinden istenen ayarlar yapılır.

Şekil 2.4: Osilaskop önpaneli

2.1.4. Sinyal Jeneratörü

Sinyal jeneratörü devrenize uygulayacağınız sinüsoidal, kare dalga ya da üçgen dalga,

testere dişi biçiminde sinyaller üretir.

Şekil 2.5: Sinyal jeneratörü

Sinyal jeneratörü tasarım alanına çağrıldıktan sonra ölçüm yapılacak noktalara Sinyal

jeneratörünün bağlantısı yapılır. Bağlantı işlemi bittikten sonra devre çalıştırılırsa ekrana

Sinyal jeneratörünün ön panel görüntüsü gelir (Şekil 2.6). Devrenizin simülasyonu esnasında

sinyal jeneratörü ile ilgili ayarları ön panel aracılığı ile yapabilirsiniz.

Şekil 2.6: Sinyal jeneratörü önpaneli

2.2. Menüdeki Analog Elemanların Tanıtılması ve Kullanılması

 DİRENÇ:

 Elemanlar kutusunun ( Devices) sol üst kısmında bulunan P butonuna

tıklayınız (ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON eleman

kütüphanesi olan Pick Devices penceresi açılacaktır.). Bu pencerenin sol

üst kısmında bulunan Keywords kısmına RES yazarak direnç seçilir.

RES

 KONDANSATÖR:

 Elemanlar kutusunun ( Devices) sol üst kısmında bulunan P butonuna

tıklayınız (ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON eleman

kütüphanesi olan Pick Devices penceresi açılacaktır.). Bu pencerenin sol

üst kısmında bulunan Keywords kısmına CAP yazarak Kondansatör

seçilir.



CAP

 TRANSİSTÖR:

 Elemanlar kutusunun ( Devices) sol üst kısmında bulunan P butonuna

tıklayınız (ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON eleman

kütüphanesi olan Pick Devices penceresi açılacaktır.). Bu pencerenin sol

üst kısmında bulunan Keywords kısmına örneğin BC 237 yazarak

Transistör seçilir. Farklı transistörlerde aynı yöntemle seçilir.

TRANSİSTÖR

BC237

 DİYOT:

 Elemanlar kutusunun ( Devices) sol üst kısmında bulunan P butonuna

tıklayınız. (ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

eleman kütüphanesi olan Pick Devices penceresi açılacaktır.). Bu

pencerenin sol üst kısmında bulunan Keywords kısmına örneğin 1N4001

yazarak Diyot seçilir. Farklı Diyotlarda aynı yöntemle seçilir.

DİYOT

1N4001

2.3. Analog Devre Elemanlarının Yerleştirilmesi ve Düzenlenmesi

ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programı simülasyon ve analiz

programları içinde kütüphanesi en zengin olan programlardan biridir.

Bu bölümde ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programının

kütüphanesinden analog devre elemanlarının çağrılması ve yerleştirilmesi uygulamalı olarak

anlatılacaktır.

2.3.1. Tasarım Alanına Eleman Çağrılması

 İşlem Adımları

 Yeni bir tasarım alanı açınız.

 Elemanlar kutusunun ( Devices) sol üst kısmında bulunan P butonuna

tıklayınız (ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON eleman

kütüphanesi olan Pick Devices penceresi açılacaktır.)

 Açılan pencereden Libraries bölümünden ACTIVE kütüphanesini

bulunuz ve fare imleciyle üzerine gelip bir kere sol tıklayınız. Pencerenin

alt kısmında bulunan Objects bölümünde bu kütüphane içinde bulunan

elemanlar listelenecektir.

 Bu elemanlardan “Battery” elemanının üzerine geliniz ve farenin sol

tuşuyla çift tıklayınız.

 Bu işlemi yaptıktan sonra ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE

SİMÜLASYON programı ana penceresinde bulunan Devices kutusuna

bakınız. Battery elemanı kütüphaneden çağrılmıştır.

 Aynı kütüphanede bulunan “SWITCH”, “CAPACITOR” elemanlarını

çağırınız.

 Tekrar Libraries bölümünden Device kütüphanesini bulunuz ve bu

kütüphaneden “RES” elemanını çağırınız.

 Pick Devices penceresini kapatınız.

 ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programı ana

penceresinde bulunan Devices kutusunda bulunan Battery elemanının

üzerine tıklayarak seçili hale getiriniz (Seçilen elemanın sembolü tasarım

ön görünüş kısmında görünmelidir.).

 Fare imlecini tasarım alanına götürerek herhangi bir yere sol

tıkladığınızda Battery elemanı tasarım alanına taşınmış olacaktır.

 Aynı yöntemi kullanarak diğer elemanları da tasarım alanına taşıyınız.

 Çağıracağınız elemanın ismini biliyorsanız LibraryPick Device/

Symbol seçeneklerini çalıştırınız. Pick/Replace Library Part penceresi

açılacaktır. ‘‘Name or text to search for’’ yazısının altındaki kutuya

elemanın ismini yazınız. Mathcs bölümünde, bu elemanın ismi ve hangi

kütüphanede olduğu görülür. OK butonuna basarak elemanı malzeme

kutusuna çağırabilirsiniz.

2.3.2. Tasarım Alanında Devre Oluşturulması

Tasarım alanına taşıdığınız elemanlarla devre oluşturacağız.

 İşlem Adımları

 Fare imlecini tasarım alanında bulunan Battery elemanının üzerine

götürünüz ve bir kere sağ tıklayınız. Elemanın rengi kırmızı olacaktır

(Böylece tasarım alanındaki elemanı seçili hale getirdiniz.).

 Eleman seçili hale geldikten sonra, fare imleci yine elemanın üzerinde

iken bir defa sol tıklayınız. Farenin sol tuşunu bırakmadan bataryayı

devrenizi kurmak istediğiniz yere taşıyınız.

 Elemanı taşımak istediğiniz yere gelince farenin sol tuşunu bırakınız.

 İşlemi sonlandırmak için fare imlecini tasarım alanında boş bir alana

götürünüz ve bir kere sağ tıklayınız (Böylece tasarım alanındaki bir

elemanı istediğiniz yere taşımış oldunuz.).

 Aynı yöntemi kullanarak bütün elemanları Şekil 2.7’de görüldüğü gibi

yerleştiriniz.

 Elemanlar arası bağlantı yapmak için fare imlecini bağlantı yapmak

istediğiniz elemanın pini üzerine götürünüz. Göstergenin ucunda x işareti

oluşunca bir kere sol tuşa tıklayınız ve bırakınız.

 Bağlantı yapacağınız diğer elemanın pini üzerine gidiniz. Yine x işareti

oluşunca bir kere sol tıklayınız ve bırakınız. Böylece iki eleman arasında

bağlantı yapmış oldunuz.

 Elemanlar arası bağlantı yapılırken Dizayn Araçlar çubuğunda bulunan

(Enable/Disable wire auto-router) butonunu aktif hâle getiriniz.

Bilgisayarınız bağlantı yollarını otomatik olarak kendisi birleyecektir.

 Play butonuna basarak devrenizi çalıştırınız (Devre elemanları Default

değerindedir).

 Devrede bulunan anahtarın üzerine farenin sol tuşuyla bir defa

tıkladığınızda anahtar konum değiştirecektir.

Şekil 2.7: Kondansatörün şarj devresi

 Devredeki akım yollarını görmek ve gerilim hattını renklendirmek için

sırasıyla ‘‘SystemSet Animation Options’’ seçeneklerini aktif hâle

getiriniz. Karşınıza gelen iletişim penceresinden Show Wire Voltage by

Colour ile Show Wire Current With Arrows seçeneklerini aktif hâle

getiriniz.

2.3.3. Bir Devredeki Elemanın Değerinin veya Sembol İsminin Değiştirilmesi

2.3.2’de oluşturduğunuz devredeki elemanların değerini veya sembol isimlerini

aşağıdaki işlem basamaklarını takip ederek değiştiriniz.

 İşlem Adımları

 Main Modes araç çubuğu üzerinde bulunan (Instant edit mode)

butonuna sol tıklayınız.

 Fare imlecini tasarım alanında bulunan direncin üzerine götürünüz ve bir

kere sol tıklayınız.

 Edit Component penceresi açılacaktır (Şekil 2.8).

 Component Reference kutusundan direncin sembolünü R2 yapınız.

 Resistance kutusundan direncin değerini 5K yapınız.

 Edit component penceresinde bulunan Hidden kutuları onaylarsanız

elemanın sembolü ve/veya değeri tasarım alanında gözükmez.

 Edit component penceresinde bulunan Edit all properties as text

seçeneği sayesinde istediğiniz değişiklikleri text olarak yapabilirsiniz.

 Edit Component penceresini kapatınız.

 (Instant edit mode) Butonu aktif iken kondansatör üzerine sol

tıklayınız. Kondansatör için açılan Edit Component penceresinden

kondansatörün sembolünü C2, kapasite değerini 100μF olarak

değiştiriniz.

Şekil 2.8: Direnç için edit component penceresi

 Aynı yöntemi uygulayarak bataryanın sembolünü E, değerini 15V

yapınız.

 Play butonuna basarak devrenizi çalıştırınız.

 Kondansatörün şarj olmasını izleyiniz.

 Devrenizdeki gerilim hatlarını ve akım yollarını gözlemleyiniz.



2.3.4. Tasarım Alanında Bulunan Bir Elemanın Silinmesi

 İşlem Adımları

 Tasarım alanında bulunan bir elemanı seçili hale getiriniz.

 Klavyeden Delete tuşuna basınız veya Edit Toolbar üzerinde bulunan

(Delete All Tagged Objects ) butonuna tıklayınız. Elemanınız

silinecektir.

 Silmek istediğiniz elemanın üzerine farenin sağ tuşuyla iki kere

tıkladığınızda da eleman silinecektir.

2.3.5. Tasarım Alanında Blok Oluşturmak Ve Oluşturulan Bloğun Taşınması

 İşlem Adımları

 Tasarım alanında blok oluşturmak istediğiniz bölgenin sol üst noktasına

fare imlecini getiriniz.

 Farenin sağ tuşuna basılı tutarak oluşturmayı düşündüğünüz bloğun sağ

alt köşesine doğru sürükleyiniz.

 Bitiş noktasına vardığınızda sağ tuşu bırakınız.

 Oluşturduğunuz blok içindeki elemanlar ve yollar kırmızı rengi alır.

Bloğun çerçevesi ise açık mavi renk olur. Böylece bloğu oluşturmuş

oldunuz.

 Oluşturduğunuz bloğu tasarım alanında istediğiniz yere taşımak için Edit

Toolbar üzerinde bulunan ( Move Tagged Objects ) butonuna

tıklayınız.

 Fare göstergenizi taşımak istediğiniz yere doğru sürükleyiniz.

 Bloğu taşımak istediğiniz alana götürdükten sonra sol tıklayınız. Böylece

bloğu taşımış oldunuz.

2.4. Analog Devreye Test Aygıtlarının Bağlanması

2.4.1. Analog Devrede Akım Ölçülmesi

 İşlem Adımları

 BATTERY, RES ve CAPACITOR elemanlarını tasarım alanına çağırınız.

 ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programı ana

penceresinde Tasarım Araç Çubuğunda bulunan (Virtual Instruments

) butonuna farenin sol tuşu ile bir kere tıklayınız. Malzeme kutusunun

ismi INSRUMENTS olarak değişecektir. İçeriğinde ise ELEKTRONİK

DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON kütüphanesinde bulunan cihazların

ve ölçü aletlerinin ismi yer alacaktır. Bunlardan DC AMMETER’yi

seçiniz.

 Şekil 2.9’ daki devreyi kurunuz.

 DC güç kaynağınızın değerini 20V’a, sembolünü E olarak değiştiriniz.

 Direnç değerinizi 1kΩ yapınız.

 Kondansatör kapasitesini 1000μF, çalışma voltajını 25V olarak

ayarlayınız.

Şekil 2.9: Akım ölçmek

 (Instant edit mode ) butonu aktif iken ampermetrenin üzerine

tıklayınız. Karşınıza gelen Edit Component penceresinden ampermetreyi

microampers olarak ayarlayınız.

 Play butonuna basarak devrenizi çalıştırınız ve ampermetreyi

gözlemleyiniz.

 Devrenizdeki elemanların değerlerini istediğiniz değerlerde değiştirerek

ampermetreyi tekrar gözlemleyiniz.

2.4.2. Analog Devrede Gerilim Ölçülmesi

 İşlem Adımları

 Tasarım alanına Şekil 2.10’ daki devreyi kurunuz.

 Voltmetre olarak DC VOLTMETTER’ i seçiniz.

Şekil 2.10: Gerilim ölçmek

 Devrenizi çalıştırınız. Voltmetreyi ve ampermetreyi gözlemleyiniz.

 Devrenizdeki elemanların değerlerini değiştirerek voltmetreyi ve

ampermetreyi tekrar gözlemleyiniz.

2.4.3.OsilaskoplaYarımDalgaDoğrultmaçDevresinin Giriş-ÇıkışSinyalŞekillerinin

Gözlemlenmesi

 İşlem Adımları

 Device kütüphanesinden “RES, TRAN-2PS, 1N4001 ” elemanlarını

çağırınız.

 Osilaskobu ve AC Voltmetreyi tasarım alanına çağırınız.

 Gadgets araç çubuğunda bulunan ( Generatör ) butonuna sol

tıklayınız. Malzeme kutusuna getirilen jeneratörlerden SINE olanını

seçiniz.

 Gadgets araç çubuğunda bulunan ( Inter-sheet Terminal ) butonuna

sol tıklayınız. Malzeme kutusuna getirilen terminallerden GROUND

elemanını seçiniz.

 Şekil 2.11’deki devreyi kurunuz.

Şekil 2.11: Yarım dalga doğrultmaç devresi

 (Instant edit mode) düzenleme moduna giriniz ve tasarım alanında

bulunan SINE elemanını seçiniz. Şekil 2.12’deki ayarları yapınız.

 Tekrar tasarım alanına dönünüz ve düzenleme modundayken

transformatörü seçiniz Karşınıza gelen düzenleme penceresinden Şekil

2.13’teki ayarları yapınız.

 ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON programında

transformatörün çalışması için primerine bir direnç bağlanması

zorunludur. Bu direncin değeri 1µΩ’ dur.

Şekil 2.12: SINE jeneratörünün düzenleme penceresi

Şekil 2.13: Transformatör düzenleme penceresi

 Play butonuna basarak devrenizi çalıştırınız.

 Devre çalışmaya başlayınca osilaskobun önpanel görüntüsü ekrana

gelecektir. Osilaskop ayarlarını Şekil 2.14’teki gibi ayarlayınız.

Şekil 2.14: Osilaskobun önpanel görüntüsü

 Eğer osilaskobun önpanel görüntüsü ekrana gelmezse DebugVSM

Oscillocope seçeneklerini çalıştırınız.

2.4.4. 7812 Entegresiyle Güç Kaynağı Devresinin Yapılması

 İşlem Adımları

 Şekil 2.15’ te görülen elemanları malzeme kutusuna çağırınız.

Şekil 2.15: Malzeme kutusu

1. Şekil 2.16’daki devreyi tasarım alanına kurunuz.

2. (Instant edit mode) düzenleme moduna giriniz ve tasarım alanında bulunan

SINE elemanını seçiniz. Açılan düzenleme penceresinden sinyalin ismini VSIN,

RMS değerini 220 V ve frekansını 50 Hz olarak ayarlayınız.

Şekil 2.16: 7812 Entegresi ile yapılan güç kaynağı devresi

 Play butonuna basarak devrenizi çalıştırınız.

 Devrenin çıkışına bağlanan DC voltmetre 12V gösterecektir.

UYGULAMA FAALİYETİ

Öngerilimli Seri Kırpıcı Devresinin Yapılması

 İşlem Adımları

 Kütüphaneden 1N4001, RES, CELL, ALTERNATOR elemanlarını

çağırınız.

 Şekil 2.17’deki devreyi kurunuz.

 Düzenleme m odundayken alternatörün genliğini 12V, frekansını 100Hz

olarak ayarlayınız.

Şekil 2.17: Öngerilimli seri kırpıcı devresi

 Yine düzenleme modundayken DC gerilim kaynağının sembolünü E,

gerilim değerini 5V olarak ayarlayınız.

 5V üzerine sol tıklayınız. Açılan Edit Component Value penceresinden

Style butonunu aktif hale getiriniz. Şekil 2.18’deki düzenlemeyi yapınız.

Yazının boyutu büyüyecektir (Edit Component Value Style

penceresinden istediğiniz elemanın stil ayarlarını yapabilirsiniz. ).

 Direncin değerini 1KΩ yapınız.

UYGULAMA FAALİYETİ

Şekil 2.18: Eleman değerlerinin stil ayarlarının yapılması

 Devrenizi çalıştırınız. Devrenizin giriş-çıkış sinyallerini osilaskoptan

gözlemleyiniz (Şekil 2.19).

Şekil 2.19: Osilaskobun önpanel görüntüsü

 Seri kırpıcı devrelerde çıkış sinyali devreye bağlanan DC gerilim

kaynağının ve diyodun değerine ve yönüne bağlı olarak değişir.

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Analog devre elemanlarını tasarım ortamına yerleştirebildiniz mi?

2. Devre elemanları arasındaki bağlantıları yapabildiniz mi?

3. Devreye gerekli test aygıtlarını bağlayabildiniz mi?

4. Devreye enerji verebildiniz mi?

5. Çalışma sonuçlarını test cihazlarından izleyebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme” ye geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Devredeki akım yollarını görmek için aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılır?

A) System  Set Animation Options Show Voltage& Current on Probes?

B) System Set Animation Options  Show Logic State of Pins?

C) System Set Animation Options  Show Wire Voltage by Colour?

D) System Set Animation Options Show Wire Current with Arrows?

2. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi tasarım alanında bulunan bir elemanı silmek için

kullanılmaz?

A) Eleman seçili hale getirilir. Klavyeden Delete tuşuna basılır.

B) Eleman seçili hale getirilir. Klavyeden Enter tuşuna basılır.

C) Eleman seçili hale getirilir. Edit Toolbar araç çubuğu üzerinde bulunan Delete

All Tagged Objects Butonuna basılır.

D) Elamanın üzerine farenin sağ tuşuyla çift tıklanır.

3. Aşağıda verilen cihazlardan hangisi analog test cihazı değildir?

A) Pattern Jeneratörü

B) Sinyal Jeneratörü

C) Osilaskop

D) DC Voltmetre

4. GENERATORS malzeme kutusunda bulunan SINE jeneratörü hangi amaçla

kullanılır?

A) Devrenin girişine pals vermek için kullanılır.

B) Devrenin girişine istediğimiz frekansta tetikleme sinyali vermek için kullanılır.

C) Devrenin girişine sabit genlikte DC sinyal vermek için kullanılır.

D) Devrenin girişine istenen genlik ve frekansta AC sinyal vermek için kullanılır.

5. Aşağıda verilen seçeneklerden hangisi ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE

SİMÜLASYON programında kullanılan sinyal jeneratörünün özelliklerinden değildir?

A) Sinüsoidal, testere dişi, üçgen dalga ve kare dalga sinyal üretir.

B) Genlik ve frekans modülasyonu girişleri vardır.

C) Çıkış sinyali frekansı 0-20MHz aralığındadır.

D) Çıkış sinyal genliği 0-12V aralığındadır.

6. Gadgets araç çubuğunda yer alan butonu aktif hâle getirildiğinde açılan malzeme

kutusunda aşağıdaki malzemelerden hangisi yer almaz?

A) Sinyal jeneratörü

B) Pattern Jeneratörü

C) Alternatör

D) Virtual terminal

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

7. Tasarım alanında bulunan bir eleman değerinin sitil ayarlarını yapmak için aşağıdaki

işlemlerden hangisi yapılır?

A)  Değerin üzerine sol tıklanırEdit Component ValueStyle

B)  Elemanın üzerine sol tıklanırEdit Component ValueStyle

C) . Elemanın üzerine sol tıklanırEdit Component ValueStyle

D) . Değerin üzerine sol tıklanırEdit Component ValueStyle

8. Tasarım alanında oluşturulan bloğu taşımak için aşağıdaki butonlardan hangisi

kullanılır?

9. (Ground) elemanı aşağıdaki malzeme kutularından hangisinin içinde yer alır?

10. Kütüphaneden RES elemanını malzeme kutusuna çağırmak için aşağıdaki işlevlerden

hangisi yapılır?

A)  ACTİVERES

B)  DEVICERES

C)  ANALOGRES

D)  RESISTORSRES

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

ÖĞRENME FAALİYETİ-3

Uygun ortam sağlandığında basit elektrik kanunlarının ispatlandığı devreleri,

transistorlü ve op-amplı devreleri tasarlayarak, çalışmalarına ait sonuçları

değerlendirebileceksiniz.

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:

 Ohm kanunlarını ve kirşof kanunlarını araştırınız.

 Transistör çeşitlerini ve çalışma prensiplerini araştırınız.

 Op-amplı devrelerin çeşitlerini ve çalışma prensiplerini araştırınız.

3. ANALOG DEVRE UYGULAMALARI

3.1. Ohm ve Kirşof Kanunlarının Elektronik Devre Çizimi ve

Simülasyon Programı ile İspatlanması

Elektrik-Elektronik devrelerinin kavranmasında son derece önemli olan ohm kanunu,

Kirşof akım ve gerilim kanunlarını ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE simülasyon

programını kullanarak yapabiliriz. ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE simülasyon

programında malzemelerin değerlerini kolaylıkla değiştirebildiğimiz için bu deneyleri çok

geniş değerler aralığında tekrarlamak ve böylece konuları tam manasıyla kavramak

mümkündür.

Bir elektrik devresinde akım, gerilim ve direnç arasında bir bağlantı mevcuttur. Bu

bağlantıyı veren kanuna Ohm Kanunu adı verilir (Şekil 3.1).

ÖĞRENME FAALİYETİ–3

AMAÇ

ARAŞTIRMA

Şekil 3.1: Ohm Kanunu Denklemleri

Şekil 3.1’ de U gerilimi (birimi volt “V”); I akımı (birimi amper “A”), R direnci

(birimi Ohm “Ω”) simgelemektedir. Üçgende hesaplanmak istenen değerin üzeri parmak ile

kapatılarak denklem kolayca çıkarılabilir.

Kirşof Akım Kanunu’ na göre bir elektrik devresinde bir noktaya giriş yapan

akımların toplamı o noktadan çıkan akımların toplamına eşittir.

Kirşof Gerilim Kanunu’ na göre bir elektrik devresinde seri bağlı dirençlere düşen

gerilimlerin toplamı devreye uygulanan gerilime eşittir.

3.1.1. Ohm Kanunu Deneyinin Yapılması

 İşlem Adımları

 Şekil 3.2’ de görülen devreyi kurunuz.

 Bataryanın değerini 10V, direncin değerini 6Ω olarak ayarlayınız.

 Play butonuna basarak devrenizi çalıştırınız. Ampermetre ve

voltmetredeki değerleri okuyarak bir yere kaydediniz.

 Direnç değeri 6 Ω olarak sabit iken, devreye uygulanan gerilimi 9V

olarak tanımlayınız.

 Play butonuna basarak devrenizi çalıştırınız. Ampermetre ve

voltmetredeki değerleri okuyarak bir yere kaydediniz.

 Bataryanın değerini 10V’da sabit tutarak devredeki direnci 8Ω olarak

tanımlayınız.

 Play butonuna basarak devrenizi çalıştırınız. Ampermetre ve

voltmetredeki değerleri okuyarak bir yere kaydediniz.

 Kaydettiğiniz değerlere bakarak devreye uygulanan gerilimle devreye

bağlanan direncin değerlerine bağlı olarak akımın nasıl değiştiğini

gözlemleyiniz.

Şekil 3.2: Ohm kanunu deneyi

3.1.2. Kirşof Akım Kanunu Deneyinin Yapılması

 İşlem Adımları

 Şekil 3.3’ de verilen devreyi kurunuz.

 Bataryanın değerini 10V, Dirençlerin değerini 5Ω, 6Ω, 7Ω, 8Ω, olarak

tanımlayınız.

 Devrenizi çalıştırınız. Ampermetreden okuduğunuz değerleri bir yere

kaydediniz.

 Bataryanın değerini 15V olarak tanımlayınız.

 Devrenizi çalıştırınız. Ampermetreden okuduğunuz değerleri bir yere

kaydediniz.

 Bataryanın değeri 10V’da iken direnç değerlerini 1KΩ, 3KΩ, 5KΩ ve

7KΩ olarak tanımlayınız.

Şekil 3.3: Kirşof akım kanunu deneyi

 Devrenizi çalıştırınız. Ampermetreden okuduğunuz değerleri bir yere

kaydediniz.

 Kaydettiğiniz değerlere bakarak devreye uygulanan gerilimle devreye

bağlanan direncin değerlerine bağlı olarak akımın nasıl değiştiğini

gözlemleyiniz.

3.2. Transistörlü Devre Tasarımı ve Analizi

Transistör en basit şekliyle küçük bir akımla daha büyük bir akımın kontrol edilmesini

sağlayan yarı iletken bir elemandır. Bu sayede yükseltme ve kontrol işlemleri

yapılabilmektedir.

3.2.1. NPN Tipi Transistörle Yapılan Emiteri Ortak Yükselteç Devresi

Tasarlanması

 İşlem Adımları

 Şekil 3.4’ teki devreyi kurunuz.

 Devreyi çalıştırınız.

Şekil 3.4: Emiteri ortak transistorlü yükselteç devresi

 Sinyal jeneratörü önpanelini Şekil 3.5’ teki gibi ayarlayınız.

Şekil 3.5: Sinyal jeneratörünün önpanel görüntüsü

 Osilaskop ayarlarını Şekil 3.6’ daki gibi ayarlayınız.

Şekil 3.6: Osilaskobun önpanel görüntüsü

 Osilaskop ekranını gözlemleyiniz (Üstteki sinyal giriş sinyalidir, alttaki

sinyal ise çıkış sinyalidir.).

 Osilaskop ekranında da görüldüğü gibi girişteki sinyal çıkışta

yükseltilmiştir.

 Devredeki direnç değerlerini değiştirerek osilaskoptaki dalga şekillerini

gözlemleyiniz.

3.3. Opamplı Devre Tasarımı ve Analizini Yaparak Sonuçların

Değerlendirilmesi

3.3.1. Opamplı Alçak Geçiren Filtre Devresinin Tasarım Alanında Grafiğinin

Oluşturulması (Frekans Responsu-BGF)

 İşlem Adımları

 Şekil 3.7’ deki devreyi kurunuz.

 Gadgets araç çubuğunda bulunan ( Generator ) butonuna tıklayınız.

Açılan sinyal çeşitleri arasından SINE sinyalini seçiniz. SINE sinyalinin

devre bağlantısını yapınız.

 ( Instant edit mode) Düzenleme moduna giriniz. SINE üzerine sol

tıklayınız. İsmini Vg olarak değiştiriniz. Amplitude değerini 10V ve

Frekansını 1MHz olarak ayarlayınız.

 Çıkışta bulunan çıkış probunu ise Gadgets araç çubuğunda bulunan

(Voltage Probe) düğmesi ile oluşturunuz. Düzenleme moduna giriniz ve

ismini Vo olarak değiştiriniz.

Şekil 3.7: Alçak geçiren filtre devresi

 Gadgets araç çubuğu üzerinde bulunan ( Simulation Graph )

düğmesine tıklayınız. Açılan malzeme kutusundan FREQUENCY grafik

çeşidini seçiniz.



 Fare imlecini tasarım alanına götürünüz. Grafiği oluşturmayı

düşündüğünüz yere sol tıklayınız ve sol tuşa basılı tutarak bir dikdörtgen

oluşturunuz. Bitiş noktasına geldiğinizde sol tuşu bırakınız. İçi boş olan

bir grafik elemanı tasarım alanınızda oluşacaktır ( Şekil 3.8 ).

Şekil 3.8: Frekans Responsu grafiği oluşturmaya başlama

 GraphAdd Trace seçeneklerini çalıştırınız. Açılan Add Phasor Trace

penceresinden Probe 1 aşağıya açılır kutudan Vg’yi seçiniz ve OK

butonuna basınız (Şekil 3.9).

 Tekrar GraphAdd Trace seçeneklerini çalıştırınız. Yine Probe 1

aşağıya açılır kutudan Vo’yu seçiniz ve OK butonuna basınız.

Şekil 3.9: Add phasor trace penceresi

 Bu işlemleri yaparak grafiğimizde göstermek istediğimiz sinyalleri

belirlemiş olduk. Grafiğimizin y eksenini oluşturmuş olduk (Şekil 3.10).

Şekil 3.10: Grafikte y ekseninin oluşturulması

 Grafiğin sinyalleri göstermesi için GraphSimulate Graph

seçeneklerini çalıştırınız. Grafik Şekil 3.11’deki gibi olacaktır. Bu

grafikte de frekans responsu görülmez.

Şekil 3.11: Frekans responsu grafiği oluşturuluyor

 Frekans Responsunu görebilmek için Graph Edit Graph seçeneklerini

çalıştırınız. Şekil 3.12’de gösterildiği gibi düzenlemeleri yapınız. OK

butonuna basarak işleminizi onaylayınız.

Şekil 3.12: Edit transient graph penceresi

 Graph Simulate Graph seçeneklerini çalıştırınız. Böylece frekans

responsu grafiğini oluşturmuş oldunuz ( Şekil 3.13).

Şekil 3.13: Frekans responsu grafiği

 Templatte Set Graph Colours seçeneklerini çalıştırarak grafiğiniz ile

ilgili renk ayarlarınızı kendiniz yapabilirsiniz.



 GraphFrequency Response seçeneklerini çalıştırarak grafiği

zoomlayınız. Pencerenin altındaki araç düğmelerini kullanarak grafiğin

görüntüsünü istediğiniz gibi ayarlayabilirsiniz.

UYGULAMA FAALİYETİ

Kirşof Gerilim Kanunu Deneyinin Yapılması

 İşlem Adımları

 Tasarım alanında Şekil 3.14’ te verilen devreyi kurunuz.

 Bataryanın değerini 30V, Dirençlerin değerini 10Ω, 20Ω, 25Ω, olarak

tanımlayınız.

Şekil 3.14: Kirşof gerilim kanunu deneyi

 Devrenizi çalıştırınız. Voltmetrelerden okuduğunuz değerleri bir yere

kaydediniz.

 Bataryanın değerini 40 V olarak tanımlayınız.

 Devrenizi çalıştırınız. Voltmetrelerden okuduğunuz değerleri bir yere

kaydediniz.

 Bataryanın değeri 30 V’ da iken direnç değerlerini 5KΩ, 10KΩ, ve 15KΩ

olarak tanımlayınız.

 Devrenizi çalıştırınız. Voltmetrelerden okuduğunuz değerleri bir yere

kaydediniz.

 Kaydettiğiniz değerlere bakarak seri bağlı farklı değerlerdeki dirençlerin

devreye uygulanan gerilimi nasıl paylaştıklarını gözlemleyiniz.

UYGULAMA FAALİYETİ

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Analog devre elemanlarını tasarım ortamına yerleştirebildiniz mi?

2. Devre elemanları arasındaki bağlantıları yapabildiniz mi?

3. Devreye gerekli test aygıtlarını bağlayabildiniz mi?

4. Devreye enerji verebildiniz mi?

5. Çalışma sonuçlarını test cihazlarından izleyebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini kontrol ediniz. Bütün cevaplarınız evet

ise Ölçme ve Değerlendirmeye geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Osilaskop ile ölçüm yapılan bir devreyi çalıştırdığınızda osilaskop önpaneli ekrana

gelmiyorsa aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılır?

A) Debug  VSM Ossillocope

B) Source  VSM Ossillocope

C) System VSM Ossillocope

D) Tools VSM Ossillocope

2. (Generatör) butonu aktif hâle getirildiğinde açılan malzeme kutusunda aşağıdaki

elemanlardan hangisi bulunmaz?

A) CELL

B) PULSE

C) DCLOCK

D) DSTATE

3. Edit Component penceresindeki Component Reference kutusunun yanındaki Hidden

kutusu onaylanırsa aşağıdaki işlemlerden hangisi gerçekleşmiş olur?

A) Elemanın değeri tasarım alanında görünmez.

B) Elemanın ismi tasarım alanında görünmez.

C) Elemanın modeli tipi tasarım alanında görünmez.

D) Elamanın kendisi tasarım alanında görünmez.

4. Tasarım alanında frekans responsu oluşturmak için aşağıdaki butonlardan hangisi

kullanılır?

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

5. GraphAdd Trace seçenekleri aşağıdaki işlevlerden hangisini gerçekleştirir?

A) Tasarım alanında oluşturulan grafiğin simülasyon işlemini yeniler.

B) Tasarım alanında oluşturulan grafiğin kontrolünü yapar.

C) Tasarım alanında oluşturulan grafiğe izleme noktası veya noktaları ekler.

D) Tasarım alanında bulunan grafiğin zamana bağlı olarak matematiksel verilerini

bir dosya olarak kaydeder.

6. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi tasarım alanında bulunan grafik ile ilgili renk

ayarlarını yapmak için kullanılır?

A) Graph Edit Graph

B) Graph Simulate Graph

C) Template Set Design Defaults

D) Template Set Graph Colours

7. GraphFrequency Response seçenekleri aşağıdaki işlevlerden hangisini

gerçekleştirir?

A) Tasarım alanındaki grafikle ilgili bilgiler veren bir pencere açılır.

B) Tasarım alanındaki grafiği zoomlar.

C) DC işlem noktasını hesaplar.

D) Tasarım alanındaki devrede değişiklik yapılmışsa ve bu değişiklik grafiği

etkiliyorsa bu seçenek kullanılarak grafik tekrar oluşturulur.

8. Yön araç çubuğunda yer alan yandaki simgenin ( ) işlevi nedir?

A) Seçilen elemanı 90° sağa çevirir.

B) Elemanın yatayda yansımasını alır.

C) Elemanın dikeyde yansımasını alır.

D) Seçilen elemanı 90° sola çevirir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

ÖĞRENME FAALİYETİ-4

Uygun ortam sağlandığında dijital test cihazlarını ve devre elemanlarını tanıyarak

devre içine yerleşimini yapabileceksiniz.

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:

 Bir dijital elektronik laboratuvarında bulunan cihazların ve test aygıtlarının

isimlerini ve çalışma prensiplerini araştırınız.

 Dijital devre elemanlarının isimlerini ve çalışma prensiplerini araştırınız.

4. DİJİTAL DEVRELERLE ÇALIŞMAK

Bu bölümde dijital test aygıtlarının tanıtılması ve kullanımının açıklanması, dijital

devre elemanlarının yerleştirilmesi, bağlantı iletkenlerinin çizilmesi, dijital devreye test

aygıtlarının bağlanması ve dijital devrenin çalıştırılması konuları uygulamalı olarak

açıklanacaktır.

4.1. Dijital Test Aygıtlarının Tanıtılması ve Kullanılmasının

Açıklanması

4.1.1. Pattern Jeneratörü

VSM Pattern Jeneratörü; analog sinyal jeneratörünün dijitalidir. VSM Pattern

Jeneratörünün 1KB’ a kadar hafıza desteği vardır ve 8 Bit’ liktir.

Şekil 4.1: Pattern jeneratörü

ÖĞRENME FAALİYETİ–4

AMAÇ

ARAŞTIRMA

4.1.1.1. Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyon Programında Pattern

Jeneratörünün Kullanılması

 İşlem Adımları

 Virtual Instruments düğmesini kullanarak, kullanıcı kütüphanesinde

isimleri listelenen VSM cihazları içinden pattern jeneratörü üzerine

tıklayınız.

 Tasarım alanına Pattern jeneratörünü yerleştirmek istediğiniz yere farenin

sol tuşuyla bir kere tıklayınız. Pattern jeneratörünü tasarım alanına

yerleştirmiş oldunuz.

 Şema üzerinde pattern jeneratörü ile ilgili gerekli bağlantıları yapınız.

 Play butonuna tıklayarak devrenizi çalıştırınız.

4.1.2. Lojik Analizör

Dijital devrelerdeki lojik sinyallerin durumunu diyagram şeklinde gösterir. A1, A2,

A8 uçları lojik devrede durumunu görmek istediğiniz noktalara bağlanır.

Şekil 4.2: Lojik analizör

4.1.2.1. Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyon Programında Lojik Analizörün

Kullanılması

 İşlem Adımları

 Virtual Instruments düğmesini kullanarak, kullanıcı kütüphanesinde

isimleri listelenen VSM Cihazları içinden Logic Analyser üzerine

tıklayınız.

 Tasarım alanına Lojik Analizörü yerleştirmek istediğiniz yere farenin sol

tuşuyla bir kere tıklayınız. Lojik Analizörü tasarım alanına yerleştirmiş

oldunuz.

 Şema üzerinde Lojik Analizör ile ilgili gerekli bağlantıları yapınız.

 Play butonuna basarak simülasyonu başlatınız.

 Sinyalleri görüntüleyebilmek için Trigger Mode düğmesine basarak

Armed ledinin yanmasını sağlayınız. Sinyallerinizi daha iyi

görüntüleyebilmek için resulation ve zoom düğmelerini ayarlayınız.

4.1.3. Lojik Frekans Sayıcı (Counter Timer )

Lojik frekans sayıcı, CLK girişine bağlanan hattaki lojik sinyalin değişim sayısını

ölçer. Ölçtüğü değeri ekranında dijital olarak gösterir. Lojik frekans sayıcı üzerinde bulunan

CE girişi; Frekans sayıcımızın aktif etme pinidir. RST girişi ise sayıcımızı resetleme pinidir.

Şekil 4.3: Lojik frekans sayıcı

4.1.3.1. ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON Programında

Lojik Frekans Sayıcının Kullanılması

 İşlem Adımları

 Virtual Instruments düğmesini kullanarak, kullanıcı kütüphanesinde

isimleri listelenen VSM cihazları içinden Counter Timer üzerine

tıklayınız.

 Tasarım alanına Counter Timer’ı yerleştirmek istediğiniz yere farenin sol

tuşuyla bir kere tıklayınız. Lojik frekans sayıcıyı tasarım alanına

yerleştirmiş oldunuz.

 Şema üzerinde frekans sayıcı ile ilgili gerekli bağlantıları yapınız.

 Play butonuna tıklayarak devrenizi çalıştırınız.

4.1.4. Clock Üreteci

Lojik devreler için istenen frekansta ve genlikte kare dalga sinyal üretmek için

kullanılır. Clock üreteci üzerinde tek bir çıkış vardır ve bu çıkış kare dalga sinyalin

uygulanacağı yere bağlanır.

Şekil 4.4: Clock üreteci

4.1.4.1. Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyon Programında Clock Üretecinin

Kullanılması

 İşlem Adımları

 Active kütüphanesinden Clock üretecini Devices kutusuna çağırınız.

 Device kutusunda yer alan Clock üzerine tıklayınız.

 Tasarım alanına Clock üretecini yerleştirmek istediğiniz yere farenin sol

tuşuyla bir kere tıklayınız. Üreteci tasarım alanına yerleştirmiş oldunuz.

 Düzenleme modundayken üretecin frekansını ayarlayınız.

 Şema üzerinde Clock üretecini ile ilgili gerekli bağlantıları yapınız.

 Play butonuna tıklayarak devrenizi çalıştırınız.

4.1.5. Virtual Terminal ( VTerm )

Virtual terminal, seri iletişim arabirimidir. Seri data üretebilir ve alabilir, aldığı datayı

istenen formatta gösterebilir. Bu datalar ASCII kod formatına uygun biçimde olmalıdır.

Virtual terminal üzerinde yer alan TXD pini üzerinden lojik sinyali seri olarak

vermekte, RXD pinine uygulanan seri sinyali ise ASCII kod yapısına göre karakter biçimine

dönüştürmektedir.

Şekil 4.5: VTerm

4.1.5.1. Elektronik Devre Çizimi ve Simülasyon Programında Virtual

Terminal’in ( Vterm ) Kullanılması

 İşlem Adımları

 Virtual Instruments düğmesini kullanarak, kullanıcı kütüphanesinde

isimleri listelenen VSM cihazları içinden Virtual Terminal üzerine

tıklayınız.

 Tasarım alanına Virtual Terminal’ı yerleştirmek istediğiniz yere farenin

sol tuşuyla bir kere tıklayınız. Virtual Terminal’ı tasarım alanına

yerleştirmiş oldunuz.

 Şema üzerinde Virtual Terminal ile ilgili gerekli bağlantıları yapınız.

 Play butonuna tıklayarak devrenizi çalıştırınız.

4.1.6. COMPİM (Serial Port Model)

Bir PC seri port (UART) modelidir. PC seri portunun sahip olduğu bütün özelliklere

sahiptir ve fiziksel olarak simüle edilebilir. Bu companentte baund hızı, data biti, parity biti,

stop biti ve COM numarası vb. gibi özellikler ayarlanabilir.

Şekil 4.6: Compım

4.1.7. Lojik Prob & Büyük Lojik Prob ( Logicprobe )

Bu eleman lojik devrelerde kullanılır. Bağlandığı noktanın lojik seviyesini gösterir.

LGICPROBE ve LOGİCPROBE ( BIG ) olmak üzere iki çeşidi vardır. Aralarında yalnızca

boyut farkı vardır. Kullanım ve işlev bakımından aralarında fark yoktur.

Şekil 4.7: Tasarım alanına çağrılan lojik prob şekli

Şekil 4.8: Simülasyon esnasında lojik prob şekli (lojik 1ve lojik 0 konumunda)

4.1.8. Lojik State (LOGİCSTATE)

Bu eleman lojik devrelerde kullanılır ve bağlandıkları noktaya lojik sinyal uygular.

Farenin sol tuşuyla üzerine tıklanırsa konum değiştirir ve tekrar tıklayana kadar aynı

konumda kalır.

Şekil 4.9: Lojik state’nin aldığı iki farklı konum

4.1.9. Lojik Toogle ( LOGİCTOGGLE )

LOGİCSTATE ile aynıdır. Tek farkı fare imleciyle üzerine sol tıklandığında lojik 1

seviyesine gelir sol tuş bırakılınca lojik 0 seviyesine geri döner.

Şekil 4.10: Logıctoggle’nin aldığı iki farklı konum

4.2. Dijital Elemanların Tanıtılması ve Kullanılması

 AND (VE ÇARPMA) KAPISI:

 Elemanlar kutusunun ( Devices) sol üst kısmında bulunan P butonuna

tıklayınız (ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON eleman

kütüphanesi olan Pick Devices penceresi açılacaktır.) Bu pencerenin sol

üst kısmında bulunan Keywords kısmına AND yazarak seçilir.

AND

Q=A.B

 OR (VEYA TOPLAMA) KAPISI:

 Elemanlar kutusunun (Devices) sol üst kısmında bulunan P butonuna

tıklayınız (ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON eleman

kütüphanesi olan Pick Devices penceresi açılacaktır.). Bu pencerenin sol

üst kısmında bulunan Keywords kısmına OR yazarak seçilir.

Q=A+B

 NOT (DEĞİL) KAPISI:

 Elemanlar kutusunun ( Devices) sol üst kısmında bulunan P butonuna

tıklayınız (ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON eleman

kütüphanesi olan Pick Devices penceresi açılacaktır.). Bu pencerenin sol

üst kısmında bulunan Keywords kısmına NOT yazarak seçilir.

NOT

A Q=A

4.3. Tasarım Alanına Dijital Devre Elemanlarının Yerleştirilmesi

4.3.1. Tasarım Alanına Dijital Elemanların Yerleştirilmesi

 İşlem Adımları

 ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON elemanlar

kütüphanesini açınız.

 Libraries kısmından 74STD kütüphanesini bulunuz. Farenin sol tuşuyla

bir kere tıklayınız. 74STD Kütüphanesi açılacaktır.

 Açılan 74STD kütüphanesi içinden 7400, 7432 elemanlarını çağırınız.

 Tekrar libraries kısmına dönünüz. Active kütüphanesinden,

LOGIGSTATE ve LOGICPROBU (BIG) elemanlarını çağırınız.

çağırınız.

 Pick Devices penceresini kapatınız.

 Devices bölümümden kütüphaneden çağırdığınız elemanları tasarım

alanına Şekil 4.11’ deki gibi yerleştiriniz.

Şekil 4.11: Elemanların tasarım alanına yerleştirilmesi

4.4. Bağlantı İletkenlerinin Çizilmesi

4.4.1. Tasarım Alanında Bulunan Elemanlar Arasında Bağlantı İletkenlerinin

Çizilmesi

 İşlem Adımları

 Şekil 4.11’deki elemanlar arasında bağlantı oluşturmak için

(Component) düğmesini aktif hale getirin.

 Fare imlecini bağlantı yapmak istediğiniz elemanın pini üzerine

götürünüz. Göstergenin ucunda x işareti oluşunca bir kere sol tuşa

tıklayınız ve bırakınız.

 Bağlantı yapacağınız diğer elemanın pini üzerine gidiniz. Pin üzerinde x

işareti oluşunca bir kere sol tıklayınız ve bırakınız. Böylece iki eleman

arasında bağlantı oluşturmuş oldunuz.

 Aynı yöntemi uygulayarak Şekil 4.12’ deki gibi diğer elemanların

bağlantılarını yapınız.

 Play butonuna basınız ve devrenizi çalıştırınız.

Farenin sol tuşunu kullanarak LOGIGSTATE elemanların konumlarını lojik 1 ve lojik

0 olarak değiştiriniz.

 Her değişimden sonra devrenizin lojik çıkışını gözlemleyiniz.

Şekil 4.12: Bağlantı iletkenlerinin çizilmesi

4.4.2. Bağlantı Terminali Uygulaması

 İşlem Adımları

 Kütüphaneden AND, NOT, OR, 74HC86, LOGIGPROBE ve

LOGICSTATE elemanlarını çağırınız.

 Gadgets araç çubuğunda bulunan (Inter-sheet) terminal araç

düğmesine basınız ve malzeme kutusuna gelen terminal uçlarından

DEFULT’u seçiniz.

 Şekil 4.13’te verilen devreyi kurunuz (Terminal uçlarının devreye

bağlantısı iki pinin birbirine bağlantısı gibidir.).

 (Instant edit mode ) düzenleme moduna geçiniz. Tasarım alanında en

üstteki Logigstate üzerine sol tıklayınız. Açılan düzenleme penceresinden

Component Reference yazısının yanındaki alana A yazınız. OK

butonuna basarak yaptığınız işlemi onaylayınız. Böylece Logigstate’yi A

olarak adlandırınız. Aynı yöntemle diğer lojik girişleri B ve C olarak

adlandırınız.

Şekil 4.13: Tam çıkarıcı devresi

 Lojik probun üzerine sol tıklayınız. Açılan düzenleme penceresinde

Component Reference yazısının yanındaki alana BO, Component

Value yazısının yanındaki alana ‘‘Borç Çıkışı’’ yazınız. OK butonuna

basarak yaptığınız işlemi onaylayınız. Aynı yöntemle diğer probun

sembolünü D, değerini fark olarak isimlendiriniz.

 Düzenleme modundayken ismi A olan logicstate çıkışına bağlı bulunan

giriş terminalinin üzerine farenin sol tuşuyla tıklayınız. Açılan Edit

Terminal Label penceresinde bulunan String kutusuna TA yazınız.

konumunu Şekil 4.14’ teki gibi düzenledikten sonra OK butonuna

basarak pencereyi kapatınız. Böylece terminalinizi isimlendirmiş

oldunuz. Aynı yöntemi kullanarak diğer terminalleri de isimlendiriniz

(Aralarında bağlantı olan terminallere aynı isimleri vermelisiniz.).

 Yine düzenleme modundayken TA isminin üzerine sol tıklayınız. Açılan

Edit Terminal Label penceresi üzerinde bulunan Style butonuna sol

tıklayınız. Açılan pencereden Fallow Global? seçeneğinin onayını

kaldırınız. Height kutusu aktif hale gelecektir. Bu kutudan yazının

yüksekliğini 0.2in olarak ayarlayınız. OK butonuna basarak işleminizi

onaylayınız (Şekil 4.15). Tasarım alanına baktığınızda TA yazısının

boyutunun büyümüş olduğunu göreceksiniz. Aynı pencereyi kullanarak

yazının rengini, yazı tipini, kalınlığını vb. özelliklerini değiştirebilirsiniz.

Şekil 4.14: Terminal uçlarının isimlendirilmesi

 Aynı yöntemi kullanarak diğer terminallerin de isimlerinin boyutlarını

büyütünüz.

Şekil 4.15: Terminal isimlerinin stil ayarlarının yapılması

 Devrenizi çalıştırınız.

 Devrenin girişlerine Tablo 4.1’ de verilen lojik durumları sırasıyla

uygulayınız. Devrenin lojik çıkışlarını gözlemleyiniz.

C A B D BO

0 0 0 0 0

0 0 1 1 1

0 1 0 1 0

0 1 1 0 0

1 0 0 1 1

1 0 1 0 1

1 1 0 0 0

1 1 1 1 1

Tablo 4.1: Tam çıkarıcının doğruluk tablosu

 Bağlantı terminalleri kopmlex devrelerde elemanlar arası bağlantıyı

oluşturmak için kullanılır. Devrenin daha sade görünmesini sağlar.

4.4.3. Çoklu Yol ( Bus ) Uygulaması

 İşlem Adımları

 AND, OR, NOT, 74136, LOGIGPROBE (BIG) ve LOGICSTATE

elemanlarını tasarım alanına çağırınız.

 Şekil 4.16’da gösterildiği gibi elemanları tasarım alanına yerleştiriniz.

Şekil 4.16: Elemanların tasarım alanına yerleştirilmesi

 Main Modes araç çubuğunda bulunan (Bus) butonunu aktif hâle

getiriniz.

 Şekil 4.17’de gösterildiği gibi tasarım alanında çoklu yol oluşturunuz.

 Çoklu yol ile bağlantısı yapılacak bütün pinleri Şekil 4.17’de görüldüğü

gibi yapınız (Elemanların çoklu yol ile bağlantısının yapılması iki pinin

birbirine bağlantısı gibidir.).

 Main Modes araç çubuğu üzerinde bulunan düğmesini aktif hale

getiriniz. Fare imlecini pin ile çoklu yol arasında kalan hattın üzerine

götürünüz. Fare imleci ucunda x şekli oluşunca sol tıklayınız. Karşınıza

gelen Edit Wire Label penceresinden String yazısının yanındaki kutu

içerisine hattın ismini yazınız ve OK butonuna basarak işleminizi

onaylayınız.

 Hatta verdiğiniz ismin yüksekliğini 0.2 in olarak değiştiriniz.

 Aynı yöntemi kullanarak bütün hatları isimlendiriniz (Aralarında bağlantı

olan hatlara aynı isimleri vermelisiniz.).

Şekil 4.17: Çoklu yol kullanılarak yapılmış lojik diyagram

 Devrenizi çalıştırınız.

 Devrenizin girişlerinde kullanılan lojik sinyallerin konumlarını

değiştirerek devrenizin çıkış konumunu gözlemleyiniz.

4.5. Dijital Devreye Test Aygıtlarının Bağlanması

4.5.1.D Tipi Flip-Flop Devresi

 İşlem Adımları

 Şekil 4.18’deki devreyi kurunuz.

 D/FF’un D girişine uygulanan bilgi sinyalini tasarım alanına çağırmak

için Gadgets araç çubuğunda bulunan (Generatör) düğmesine

tıklayınız ve açılan sinyal çeşitlerinden DCLOCK sinyalini seçiniz.

Şekil 4.18: D tipi flip- flop

4.6. Dijital Devrenin Çalıştırılması

4.6.1. Lojik Analizörden D Tipi Flip-Flop’un Çıkış Sinyallerinin İncelenmesi

Şekil 4.18’ deki D Tipi Flip-flop devresini ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE

SİMÜLASYON ortamında çizdikten sonra;

 DCLOCK sinyalini Şekil 4.19’daki gibi düzenleyiniz.

Şekil 4.19: DCLOCK sinyali düzenleme penceresi

 Clock üretecinin frekansını 1KHz olarak ayarlayınız.

 Devrenizi çalıştırınız.

 Şekil 4.20’de verilen VSM Lojik Analyser ekran görüntüsü karşınıza

gelecektir.

 Lojik analizör ekranı devreyi ilk çalıştırdığınızda boştur. Trigger

butonuna basarak sinyalleri göstermesini sağlayınız.

 Sinyalin görüntü olarak genişliğini ayarlamak için Zoom düğmesini sağasola

çeviriniz.

 Sinyalin zaman aralığını ayarlamak için Resolution düğmesini sağa-sola

çeviriniz (Bu işlemden sonra tekrar Trigger düğmesine basmalısınız.).

Şekil 4.20: VSM logic analyser ekran görüntüsü

4.6.2. Frekansmetre Uygulaması

 İşlem Adımları

 Kütüphaneden Clock elemanını çağırınız.

 (Virtual Instruments) düğmesini kullanarak COUNTER TIMER

elemanını tasarım alanına çağırınız.

 Şekil 4.21’deki devreyi kurunuz.

Şekil 4.21: Frekansmetre uygulama devresi

 Clock üretecinin frekansını 100Hz olarak ayarlayınız.

 Frekansmetreyi Şekil 4.22’deki gibi ayarlayınız.

Şekil 4.22: Frekansmetrenin düzenleme penceresi

 Devrenizi çalıştırınız.

 Frekansmetrenin ekranından clock üretecinin frekansı görülecektir.

4.6.3. Yarım Toplayıcı Devresinin Yapımı

 İşlem Adımları

 Kütüphaneden AND, 74136 ve LED-RED elemanlarını çağırınız.

 Gadgets araç çubuğunda bulunan (Generator) düğmesini tıklayınız.

Açılan sinyal çeşitlerinden DPATTERN sinyal çeşidini seçiniz.

 Şekil 4.23’ teki devreyi kurunuz.

Şekil 4.23: EXOR ve and kapılı yarım toplayıcı devresi

 Düzenleme modundayken DPATTERN sinyallerini Şekil 4.24’ teki gibi

ayarlayınız.

 Yine düzenleme modundayken terminal uçlarını isimlendiriniz.

Şekil 4.24: DPATTERN sinyallerinin düzenlenmesi

 Devrenizi çalıştırınız. Çıkış ledlerini gözlemleyiniz.

 DPATTERN elemanları dijital devrelerin girişlerine lojik sinyaller

vermek için kullanılır. DPATTERN sinyalinin düzenleme penceresinde

Pulse width ( Secs ) seçeneği ile devreye verilecek 1 bitlik lojik sinyalin

(palsin) genişliği saniye olarak ayarlanır. Specific pulse train seçeneği ile

de devreye verilecek lojik sinyallerin (palslerin) sırasını kullanıcı kendisi

belirleyebilir.

4.6.4. NE 555 Entegresi ile Yapılan Tek Kararlı Multivibratör Devresi

 İşlem Adımları

 Şekil 4.25’ teki devreyi kurunuz.

 Clock sinyalinin frekansını 50 Hz olarak ayarlayınız.

Şekil 4.25: NE 555 entegresi ile yapılan tek kararlı multivibratör devresi

 Clock sinyalini ve multivibratörün çıkış sinyalini Osilaskopta

gözlemleyiniz (Üstteki sinyal multivibratörün çıkış sinyalini, alttaki

sinyal Clock palsini göstermektedir.).

Şekil 4.26: Osilaskop ekranı

 5KΩ direnç 5µF’lık kondansatör zamanlama elemanlarıdır. 555’ li

multivibratör devrelerinde bu direncin değeri 1MΩ ve kondansatörün

değeri 100µF gibi büyük değerde seçilir. Biz multivibratörün konum

değişimini osilaskoptan daha iyi gözlemleyebilmek için düşük değerli

direnç ve düşük kapasiteli kondansatör seçtik.

 Siz de zamanlama elemanlarının değerlerini değiştirerek multivibratörün

çıkışını gözlemleyiniz.

 Tek karalı multivibratörler, girişlerine tetikleme sinyali uygulandığında

konup değiştirip zamanlama elemanlarının belirledikleri sürece bu

konumda kalan, süre sonunda tekrar ilk konumuna dönen devrelerdir.

UYGULAMA FAALİYETİ

PIC 16F877 ile Seri LCD Displayin Kontrolünün Yapılması

 İşlem Adımları

 FileLoad Design seçeneklerini çalıştırınız. SAMPLES\ Milford Serial

LCD Demo\ RS232LCD dosyasını tasarım alanına çağırınız.

 Şekil 4.27’ deki devre tasarım alanında görülecektir.

Şekil 4.27: PIC ile LCD kontrolü

 Play butonuna basarak devreyi çalıştırınız.

 VTerm Cihazının simülasyon penceresi karşınıza gelecektir (Şekil 4.28).

Şekil 4.28: VTerm ekranı

 LCD’nin ekranında gösterilen “Milford LCD Demo” yazısı çıkıp, kursör

2. satıra indikten sonra yanıp sönmeye başladıktan sonra Virtual terminal

penceresi kullanılarak klavyeden yazılan yazılar LCD ekranında

görünecektir.

 Bu devrede VTerm cihazı, PIC’e seri veri göndermektedir. PIC’de bu seri

verilerin kodunu çözerek LCD ekranında göstermektedir.

UYGULAMA FAALİYETİ

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Dijital devre elemanlarını tasarım ortamına yerleştirebildiniz mi?

2. Devre elemanları arasındaki bağlantıları yapabildiniz mi?

3. Devreye gerekli dijital test aygıtlarını bağlayabildiniz mi?

4. Devreye enerji verebildiniz mi?

5. Çalışma sonuçlarını test cihazlarından izleyebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda hayır şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini kontrol ediniz. Bütün cevaplarınız evet

ise Ölçme ve Değerlendirmeye geçiniz.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Aşağıdaki cihazlardan hangisi dijital sinyallerin durumunu diyagram şeklinde

gösterir?

A) Pattern Jeneratörü

B) Lojik Analizör

C) Virtual Terminal

D) COMPIM

2. Aşağıdaki cihazlardan hangisi seri iletişim ara birimi olarak kullanılır?

A) Pattern Jeneratörü

B) Lojik Analizör

C) Virtual Terminal

D) COMPIM

3. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi COMPIM cihazının özelliklerinden değildir?

A) PC seri port modelidir.

B) Baund hızı, data biti, parity biti, stop biti ve COM numarası gibi özellikler

ayarlanabilir.

C) Fiziksel olarak simüle edilebilir.

D) Girişine bağlanan hattaki lojik sinyalin değişim sayısını ölçer.

4. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi Logicstatenin özelliklerinden değildir?

A) Logicstate ve Logicstate ( Big) olmak üzere iki çeşidi vardır.

B) Bağlandığı noktaya lojik sinyal uygular.

C) Farenin sol tuşuyla üzerine tıklandığında konum değiştirirler.

D) Lojik 1 konumunda mavi, Lojik 0 konumunda kırmızı rengi alırlar.

5. Ana Modlar araç çubuğunda yer alan yandaki simgenin ( ) işlevi nedir?

A) Devreye terminal eklemek için kullanılır.

B) Devreye pin eklemek için kullanılır.

C) Birleşme noktası eklemek için kullanılır.

D) İletken bağlantısını etiketlemek, isimlendirmek için kullanılır.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

6. TERMİNALS malzeme kutusunda aşağıdaki elemanlardan hangisi yer almaz?

A) INVERT

B) OUTPUT

C) BIDIR

D) INPUT

7. Tasarım alanında çoklu yol oluşturmak için aşağıdaki butonlardan hangisi kullanılır?

8. Aşağıdaki seçeneklerden hangisi DPATTERN sinyalinin özelliklerinden değildir?

A) Devrenin girişlerine lojik sinyaller vermek için kullanılır.

B) Devreye verilecek bir bitlik lojik sinyalin genişliği dakika olarak ayarlanır.

C) Devreye verilecek lojik sinyallerin sırasını kullanıcı kendisi belirler.

D) GENERATORS malzeme kutusunun içinde yer alır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.

ÖĞRENME FAALİYETİ-5

Uygun ortam sağlandığında basit kapı devrelerinin tasarımını yaparak çalışmalarına

ait sonuçları değerlendirebileceksiniz. ELEKTRONİK DEVRE ÇİZİMİ VE SİMÜLASYON

programında çeşitli devre tasarımları yaparak çalışmalarına ait sonuçları

değerlendirebileceksiniz.

Bu faaliyet öncesinde yapmanız gereken öncelikli araştırmalar şunlardır:

 Dijital elektronik kitaplarınızdan lojik kapılarla tasarlanmış devrelerin çalışma

prensiplerini inceleyiniz.

 TTL ve CMOS entegreleri hakkında bilgi edininiz.

5. DİJİTAL DEVRE UYGULAMALARI

5.1. Basit Kapı Devreleri Tasarımı ve Analizinin Yapılarak Sonuçların

Değerlendirilmesi

5.1.1. VE Kapısı Deneyi

 İşlem Adımları

 Şekil 5.1’ de verilen devreyi kurunuz.

 Bataryanın değerini 5V olarak ayarlayınız.

 SW1 anahtarını A ve SW2 anahtarını B olarak adlandırınız.

Şekil 5.1: VE kapısı deneyi

ÖĞRENME FAALİYETİ–5

AMAÇ

ARAŞTIRMA

 A ve B anahtarlarının konumlarını GND ( lojik 0 ) konumlarına getiriniz

( LED’i gözlemleyiniz. LED yanıyorsa lojik 1 yanmıyorsa lojik 0 olarak

değerlendirilir.).

 A ve B anahtarlarının konumlarını 5V ( lojik 1 ) konumlarına getiriniz.

LED’i gözlemleyiniz.

 A anahtarını lojik 1, B anahtarını lojik 0 konumuna getiriniz. LED’ i

gözlemleyiniz.

 A anahtarını lojik 0, B anahtarını lojik 1 konumuna getiriniz. LED’ i

gözlemleyiniz.

 Anahtarların pozisyonlarına göre VE kapısının doğruluk tablosu Tablo

5.1’ deki gibi olacaktır.

A B ÇIKIŞ

0 0 0

1 1 1

1 0 0

0 1 0

Tablo 5.1: Ve kapısının doğruluk tablosu

 VE kapısının her iki girişi lojik 1 seviyesinde ise çıkış lojik 1

seviyesindedir. Girişlerden biri veya ikisi lojik 0 seviyesinde ise çıkış

lojik 0 seviyesindedir.

 Aynı deneyi diğer kapılarla da yapınız ve sonucu gözlemleyiniz.

5.1.2. DEĞİL ve VEDEĞİL Kapıları ile ÖZEL VEYA Kapısının Elde Edilmesi

 İşlem Adımları

 Şekil 5.2’ de verilen devreyi kurunuz.

 Devrenin girişlerinde anahtar yerine logicstate elemanları kullanılmıştır.

Böylece devre hem daha sade hem de daha anlaşılır olmaktadır.

 Logicstate elemanları sırasıyla A ve B olarak adlandırınız.

Şekil 5.2: Değil-ve-vedeğil kapıları ile özel veya kapısının elde edilmesi

 A ve B girişlerinin konumlarını değiştirerek LED’ in durumunu

gözlemleyiniz.

 A ve B girişlerinin konumlarına göre ÖZEL VEYA kapısının doğruluk

tablosu Tablo 5.2’ deki gibi olacaktır.

A B ÇIKIŞ

0 0 0

1 1 0

1 0 1

0 1 1

Tablo 5.2: Özel veya kapısının doğruluk tablosu

 ÖZEL VEYA kapısının girişlerinin durumu birbirlerinden farklı ise (biri

lojik 1 diğeri lojik 0) çıkış lojik 1’ dir. Giriş değişkenlerinin durumları

aynı ise çıkış lojik 0’ dır.

5.1.4. AND/NAND Kapılı Tetiklemeli RS Flip-Flop’un Oluşturulması ve

İncelenmesi

 İşlem Adımları

 Şekil 5.3’te verilen devreyi tasarlayınız.

 Devrenin R ve S girişlerine bağlanan sinyalleri tasarım alanına çağırmak

için Gadgets araç çubuğunda bulunan (generatör) düğmesine

tıklayınız ve açılan sinyal çeşitlerinden DPATTERN sinyalini seçiniz.

Şekil 5.3: AND/NAND kapılı tetiklemeli RS flip-flop

 (Instant edit mode) butonu aktif iken DPATTERN sinyallerini Şekil

5.4’ teki gibi düzenleyiniz.

 Devrenin girişine uygulanan clock palsinizi tasarım alanına çağırmak

yine için Gadgets araç çubuğunda bulunan (generator) düğmesine

tıklayınız ve açılan sinyal çeşitlerinden DCLOCK sinyalini seçiniz.

 Düzenleme modundayken Clock Palsinizi Şekil 5.5’ deki gibi

düzenleyiniz.

 Düzenleme modundayken AND ve NOR kapılarını Şekil 5.6’ daki gibi

düzenleyiniz

Data To Q Delay ( Low-High ) : 100 n

Data To Q Delay (High -Low) : 100 n

Deglitch Time For Q Output : 50 n

Şekil 5.4: DPATTERN düzenleme penceresi Şekil 5.5: CLOCK Sinyali düzenleme penceresi

 Devrenizi çalıştırınız.

 Devrenizin lojik sinyallerini görmek için lojik diyagramını çizelim.

 Gadgets araç çubuğunda bulunan (Simulation Graph) düğmesine

tıklayınız. Gösterilen grafik çeşitlerinden DIGITAL grafik çeşidini

seçiniz ve tasarım alanında grafik alanınızı belirleyiniz.

100

Şekil 5.6: NAND ve NOR kapısı düzenleme penceresi

 GraphEdit Graph seçeneklerini çalıştırınız ve Şekil 5.7’ deki

düzenlemeleri yapınız.

 Düzenlemeyi yaptıktan sonra grafiğin bu değişikliklere göre

simülasyonun tekrar yapılıp yapılmayacağı sorulur. YES butonuna

tıklayarak evet cevabını veriniz.



Şekil 5.7: Grafik düzenleme penceresi

 GraphAdd Trace seçeneklerini çalıştırınız. Karşınıza gelen pencerede

Şekil 5.8’ deki düzenlemeleri yapınız (Her sinyal için aynı işlemi

tekrarlayınız.).

 Giriş ve çıkış işlemlerinin seçim işlemi bittikten sonra GraphSimulate

Graph seçeneklerini çalıştırınız.

101

Şekil 5.8: R girişinin grafikte gösterilmesi

 RS Flip-Flop’un lojik diyagramı Şekil 5.9’ daki gibi olacaktır.

Şekil 5.9: RS Flip-flop’un lojik diyagramı

5.2. Çeşitli Devre Tasarımları ve Analizlerinin Yapılarak Sonuçların

Değerlendirilmesi

5.2.1. D Tipi FF’lu Asenkron Yukarı Sayıcı Devresi

 İşlem Adımları

 Kütüphaneden 74EG-BCD, DTFF ve CLOCK elemanlarını çağırınız.

 Şekil 5.10’de verilen devreyi tasarım alanına kurunuz.

 CLOCK üretecini 1Hz olarak ayarlayınız.

 Devrenizi çalıştırınız.

 Clock üretecinin frekansını istediğiniz değişik frekanslarda ayarlayarak

devrenizin çalışmasını inceleyiniz.

102

Şekil 5.10: D/FF’lu asenkron yukarı sayıcı devresi

5.2.2. Subcircuit Uygulaması (Entegre Devrenin Oluşturulması)

 İşlem Adımları

 Boş bir tasarım alanı açınız.

 Main Modes araç çubuğunda bulunan (Subcircuit) düğmesine

tıklayınız.

 Fare imlecini tasarım alanında subcircuit oluşturmak istediğiniz yere

götürünüz.

 Sol tuşa basılı tutunuz ve fare imlecini sürükleyerek bir kare oluşturunuz

(Şekil 5.11).

Şekil 5.11: Subcircuit oluşturulması

 Subcircuit kutusu oluşturulduktan UNNAMED CHİLD SHEET isimli bir

tasarım alanı daha oluşur. Bu tasarım alanı ana tasarım alanına bağlı olan

bir alt tasarım alanıdır ve bu tasarım alanında subcircuit kutusunun içinde

bulunacak olan devre oluşturulur. Bu tasarım alanının içi boştur. Bu

tasarım alanını incelemek için Design- Goto Sheet seçeneklerini

çalıştırınız. Karşınıza Şekil 5.12’deki gibi bir pencere gelecektir. Fare

imlecini UNNAMED CHİLD SHEET üzerine götürünüz ve OK

butonuna basınız. Böylece UNNAMED CHİLD SHEET tasarım alanı

açılacaktır.

103

 Ana tasarım alanına geri dönmek için DesignExit to Parent

seçeneklerini çalıştırınız.

Şekil 5.12: Alt tasarım alanının görünümü

 Ana tasarım alanında bulunan Subcircuit’ isim vermek için düzenleme

modundayken fare imleciyle Subcircuit’in üzerine geliniz ve sol

tıklayınız. Şekil 5.13’ te verilen Edit Subcircuit penceresi açılacaktır.

Name kutusuna EX-OR, Circuit kutusuna ÖZEL VEYA yazınız. Ok

butonuna basınız. Böylece Subcircuit’ ı isimlendirmiş oldunuz.

Şekil 5.13: Subcircuit düzenleme penceresi

 8. Subcircuit’ın ismini EX-OR devrenin ismini ÖZEL VEYA olarak

adlandırmış oldunuz (Şekil 5.14).

Şekil 5.14: Subcircuit’a isim verilmesi

104

 Alt tasarım alanının adı da EX-OR olarak değişir. Alt tasarım alanına

geçmek için Design Goto Sheet seçeneklerini çalıştırınız. Karşınıza

gelen pencereden fare imleciyle EX-OR alt tasarım alanına geliniz ve OK

butonuna basınız (Şekil 5.15).

Şekil 5.15: Alt tasarım alanına geçilmesi

 Açılan alt tasarım alanı boş olacaktır. Bu tasarım alanı üzerine Subcircuit

olarak oluşturmak istediğiniz devre çizilir.

 Şekil 5.16’ daki devreyi çiziniz.

Şekil 5.16: Subcircuit devresinin oluşturulmaya başlanması

 Gadgets araç çubuğu üzerinde bulunana (Inter-sheet Terminal) araç

düğmesine basınız ve malzeme kutusuna gelen terminal uçlarından

INPUT terminalini seçiniz.

 Tasarım alanında bulunan devrenizin giriş uçlarına sol tıklayınız.

Terminaller devrenizin giriş uçlarına eklenecektir.

 Malzeme kutusundan OUTPUT terminalini seçiniz. Devrenizin çıkışına

bu terminali ekleyiniz.

 Şekil 5.17’ deki gibi bu terminalleri devrenize bağlayınız.

105

Şekil 5.17: Terminal uçlarının devreye bağlanması

 Düzenleme modundayken devrenizin giriş ve çıkış uçlarını isimlendiriniz

(Şekil 5.18).

Şekil 5.18: Terminal uçlarının isimlendirilmesi

 Yine düzenleme modundayken Q1 terminalinin üzerine sol tıklayınız.

Açılan Edit Terminal Label penceresinden Style butonuna basınız. Fallow

Global seçeneğindeki onayı kaldırınız. Height kutusu aktif hâle

gelecektir. Buradan terminal isminin boyutunu 0.2in olarak ayarlayınız.

Terminal isminin diğer özelliklerini de istediğiniz gibi ayarlayabilirsiniz.

 Aynı yöntemi kullanarak diğer terminal uçlarının isimlerinin boyutlarını

0.2in olarak ayarlayınız.

Şekil 5.19: Subcircuit oluşturacağımız devrenin tamamlanmış hâli

 Böylece Subcircuit oluşturacağınız devreyi tamamlamış oldunuz

 (Şekil 5.19).

106

 Şimdi ana tasarım alanına dönünüz.

107

 Main Modes araç çubuğunda bulunan (Subcircuit ) araç düğmesine

basınız. Açılan portlardan INPUT portunu seçiniz. Fare imlecini tasarım

alanında bulunan Subcircuit’ın sol üste yakın kenarına götürünüz ve bir

kere sol tıklayınız. Giriş terminali Subcircuit’a bağlanmış olacaktır. Şekil

5.20’ deki gibi giriş terminallerini yerleştiriniz.

 Bu defa OUTPUT portunu seçiniz ve Şekil 5.20’ de görüldüğü gibi

Subcircuit’ ın çıkışına yerleştiriniz.

Şekil 5.20: Subcircuit portlarının bağlanması

 Düzenleme moduna geçiniz ve portları isimlendiriniz. Portlara

vereceğiniz isimler alt tasarım alanında oluşturduğunuz devrenin giriş ve

çıkış terminallerine vereceğiniz isimlerle aynı olmalıdır.

Şekil 5.21: Subcircuit portlarının isimlendirilmesi

 Subcircuit devrenizi oluşturmuş oldunuz (Şekil 5.21).

 Şekil 5.22’ deki devreyi kurunuz.

 Devrenizi çalıştırınız. Devrenizin çalışması alt tasarım alanında

oluşturduğunuz devrenin çalışmasıyla aynı olmalıdır (ÖZEL VEYA

olarak çalışmalıdır.).

108

Şekil 5.22: Subcircuit ile oluşturulan devrenin çalıştırılması

5.2.3. PIC İle Step Motor Kontrolünün Yapılması

 İşlem Adımları

 FileLoad Design seçeneklerini çalıştırınız.

 Samples/Motor Examples/PICSTEPR dosyasını tasarım alanına çağırınız.

 Şekil 5.23’ te verilen devre tasarım alanında görülecektir.

 Play butonuna basarak devrenizi çalıştırınız.

 Devredeki butonlara sırasıyla basarak step motoru ileri-geri hareket

ettiriniz.

 Düzenleme modundayken fare imlecini PIC16F84A entegresinin üzerine

getiriniz ve sol tıklayınız. Açılan edit penceresinden pic’in özelliklerini

inceleyiniz.

Şekil 5.23: PIC ile step motor uygulaması

109

5.2.4. Eleman Oluşturulması ve Kütüphaneye Eklenmesi

DS1868 çiftli dijital potansiyometre entegresi oluşturacağız.

Bu entegrenin özellikleri:

 Ultra düşük güç tüketimi

 İki dijital kontrollü 256 durumlu potansiyometre

 İki potansiyometre için Seri portla tanımlanan okuma ve set etme

 Yüksek dirençler elde edebilmek için dirençlerin seri bağlanabilmesi

 +5 ya da +3 volt operasyon

 Standart direnç değerleri

 DS1868-10 10K

 DS1868-50 50K

 DS1868-100 100K

 İşlem Adımları

 Yeni bir çalışma sayfası açınız.

 2D araç çubuğu üzerinde bulunan (2D Graphics Box) araç düğmesine

sol tıklayınız.

 Açılan Graphic Styles seçeneklerinden COMPONENT’ i seçiniz.

 Tasarım alanında sol tuşa basılı tutarak istediğiniz boyutta bir dikdörtgen

çiziniz. Böylece elemanınızın dış çerçevesini belirlemiş oldunuz.

 Oluşturduğunuz dikdörtgeni farenin sağ tuşunu kullanarak blok içerisine

alınız ( Şekil 5.24).

Şekil 5.24: Eleman şeklinin oluşturulması

 Eleman şeklinizi oluşturduktan sonra LibraryMake Symbol

seçeneklerini çalıştırınız.

 Açılan Make Symbol penceresini Şekil 5.25’ teki gibi düzenleyiniz.

110

Şekil 5.25: Make symbol penceresi

 Gadgets araç çubuğu üzerinde bulunan (device pin) düğmesine basınız ve

açılan pin çeşitleri içinden DEFAULT pinini seçiniz.

 Yeni oluşturduğunuz elemanın, pinlerini oluşturacağınız yerlerine fare

imlecini götürünüz ve bir kere sol tıklayınız.

 Şekil 5.26’ da görüldüğü gibi elemanın pinlerini yerleştiriniz.

Şekil 5.26: Elemanın pinlerinin oluşturulması

 Elemanın pinlerine numara ve isim vermek için düzenleme moduna

geçiniz. Fare imlecini elemanın sol en üst pini üzerine götürünüz ve sol

tıklayınız. Açılan Edit Pin penceresini Şekil 5.27’ deki gibi düzenleyiniz.

Şekil 5.27: Edit pin penceresi

 1 numaralı pine isim ve numara verdikten sonra aynı yöntemle diğer

pinlere de isim ve numara veriniz (Şekil 5.28).

111

Şekil 5.28: Pinlerin isim ve numaralandırma işleminin bitirilmesi

 Şimdi elemanı blok içerisine alınız. LibraryMake Device

seçeneklerini çalıştırınız.

 Karşınıza gelen Make Device penceresinden elemanınıza isim ve sembol

ismi veriniz. Next butonuna basınız (Şekil 5.29).

Şekil 5.29: Make device penceresi

 Karşınıza Şekil 5.30’ daki pencere gelir. Bu pencerede Add/Edit

butonuna basınız.

112

Şekil 5.30: Elemanın PCB tanımlama penceresi

 Karşınıza Şekil 5.31’ deki pencere gelecektir. Bu pencere aracılığı ile

elemanınıza PCB tanımlamaları yapabilirsiniz ve pinlerde istediğiniz

değişiklikleri yapabilirsiniz. İstediğiniz değişiklikleri yaptıktan sonra

Add butonuna basınız.

Şekil 5.31: Package device penceresi

113

 Karşınıza Şekil 5.32’ de verilen pencere gelir. Bu pencere aracılığı ile

yaptığınız elemanda baskılı devre çiziminde kullanılmak üzere uygun

olan PCB pin bağlantısını seçiniz ve farenin sol tuşu ile üzerine çift

tıklayınız.

Şekil 5.32: Pick packages penceresi

 Package device penceresi açılacaktır (Şekil 5.33). Pencerenin sol

tarafında elemanın pinleri ve özellikleri görülmektedir. Pin isimlerinin

üzerine sol tıklayarak seçili hâle getirebilir ve seçili durumdayken sağ

tıklayarak özelliklerini değiştirebilirsiniz

114

Şekil 5.33: Package device penceresi

 Package Device penceresindeyken Assign Package(s) butonuna basınız.

Şekil 5.34’ teki pencere ekrana gelecektir. Bu pencerede elemanınız için

tanımladığınız PCB pin bağlantısının görünüşü yer alır. Next butonuna

basınız.

Şekil 5.34: Make device penceresi

115

 Ekrana Şekil 5.35’ teki pencere gelecektir. Bu pencerede elemanla ilgili

tanımlamalar bulunur. Başka tanımlamalar yapmak istiyorsanız New

butonuna basınız. Tanımlamalar bittikten sonra Next butonuna basınız.

Şekil 5.35: Elemana özellik ekleme penceresi

 Şekil 5.36’ da verilen pencerede eleman için varsa Data sheet dosyası

tanımlanır. Eğer eleman için yardım dosyası oluşturduysanız bu pencere

aracılığı ile bu yardım dosyası da tanımlanır. Tanımlama işlemini

bitirdikten sonra Next butonuna basınız.

 Şekil 5.36: Elemana data sheet ekleme penceresi

116

 Ekrana gelen pencerede elemanın ekleneceği kütüphane seçilir. Bu

pencerede sadece USERDVC Kütüphanesi görülür. OK butonuna basarak

elemanı bu kütüphaneye ekleyiniz.

 DS 1868 elemanı USERDVC kütüphanesine yerleşmiş oldu.

 Oluşturduğunuz elemanı tasarım alanına çağırınız (Şekil 5.37).

Şekil 5.37: Oluşturduğunuz elemanın tasarım alanındaki görüntüsü

5.2.5. Tasarım Alanında Bulunan Devrenin Malzeme Listesinin Çıkarılması

 İşlem Adımları

 FileLoad Design komutlarını çalıştırınız. Açılan pencereden

SAMPLES-Animated Circuits klasörünün içinde bulunan Opamp01

dosyasını tasarım alanına çağırınız.

 ToolsBill of Materials-Defult seçeneklerini çalıştırınız.

 Devrenin malzeme listesi rapor halinde sunulacaktır (Şekil 5.38).

 Pencerenin altında bulunan Clipboard butonunu kullanarak malzeme

listenizi Windows işletim sisteminin panosuna alabilirsiniz.

 Yine pencerenin altında bulunan Save As butonunu kullanarak malzeme

listesini bir rapor hâlinde kaydedebilirsiniz.

117

Şekil 5.38: Tasarım alanında bulunan devrenin malzeme listesi

5.2.6. Tasarım Alanında Bulunan Devrede Elektriksel Hatanın Test Edilmesi

 İşlem Adımları

 Şekil 5.39’ daki devreyi tasarım alanına kurunuz.

Şekil 5.39: Opampın toplar yükselteç olarak kullanılması

 Devrenizi çalıştırınız.

 ToolsElectrical Rules Check seçeneklerini çalıştırınız. Açılan

Electrical Rules Check penceresini inceleyiniz.

 En son satırda verilen “No ERC errors found” mesajı devrenizde

elektriksel hata olmadığını bildirmektedir (Şekil 5.40).

 Komplex devrelerde elektriksel hata testinin yapılması devrenin doğru

çalışabilmesi bakımından önemlidir.

Şekil 5.40: Elektriksel hata testi

118

119

UYGULAMA FAALİYETİ

Lojik Kapılarla 2 Bitlik Karşılaştırıcının Yapılması

 İşlem Adımları

 Şekil 5.41’ de verilen devreyi çiziniz.

 Devrenin daha sade görünmesi için çıkışlarında LED yerine lojik prob

kullandık (İsteğinize bağlı olarak LED de kullanabilirsiniz.).

Şekil 5.41: 2 bitlik karşılaştırıcı devresi

 Lojik girişleri sırasıyla A ve B olarak adlandırınız.

 Lojik çıkışları sırasıyla A>B, A=B, A<B olarak adlandırınız.

 A ve B girişlerinin konumlarını değiştirerek devrenin lojik çıkışlarını

inceleyiniz.

 A ve B girişlerinin konumlarına göre karşılaştırıcı devresinin doğruluk

tablosu Tablo 5.3’ teki gibi olacaktır.

A B A>B A=B A<B

0 0 0 1 0

1 1 0 1 0

1 0 1 0 0

0 1 0 0 1

Tablo 5.3: 2 bitlik karşılaştırıcı devresinin doğruluk tablosu

UYGULAMA FAALİYETİ

120

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız beceriler için

Evet, kazanamadığınız beceriler için Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Lojik Kapı devre elemanlarını tasarım ortamına yerleştirebildiniz mi?

2. Devre elemanları arasındaki bağlantıları yapabildiniz mi?

3. Devreye gerekli dijital test aygıtlarını bağlayabildiniz mi?

4. Devreye enerji verebildiniz mi?

5. Çalışma sonuçlarını doğruluk tablosuna göre kontrol ettiniz mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.

121

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. İstenen tasarım alanına geçmek için aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılır?

A) Design  New Sheet

B) File  Load Design

C) Design  Goto Sheet

D) File  New Design

2. Aşağıdaki butonlardan hangisi entegre devre oluşturmak için kullanılır?

3. Library Make Device seçenekleri ile aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılır?

A) Kütüphaneye eklemek için oluşturulan yeni elemana sembol ismi vermek için

kullanılır.

B) Kütüphaneye yeni eleman oluşturup eklemek için kullanılır.

C) Yeni oluşturulan eleman kütüphane içinde istenen yere yerleştirilir.

D) Kütüphanede varolan bir elemanı tasarım alanına çağırdıktan sonra ayrıştırmak

için kullanılır.

4. DesignExit to Parent seçenekleri ile aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılır?

A) Çalışılan tasarım alanını yok eder.

B) Ana çalışma alanından çıkmak için kullanılır.

C) Sub-circuit alanından ana çalışma alanına dönmek için kullanılır.

D) Alt tasarım alanına geçmek için kullanılır.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

122

5. ToolsBill of MaterialsDefult seçenekleri ile aşağıdaki işlemlerden hangisi

yapılır?

A) Yeni model dosyası derlemek için kullanılır.

B) Tasarım alanında bulunan devrenin netlistini çıkarır ve ELEKTRONİK BASKI

DEVRE PROGRAMI’ na geçiş yapar.

C) Kütüphaneye eklemek için tasarım alanında oluşturulan elemana özellik

tanımlamak için kullanılır.

D) Tasarım alanında bulunan çalışmanın parça listesini çıkarır.

6. Tasarım alanındaki devrede elektriksel hata olup olmadığını test etmek için aşağıdaki

işlemlerden hangisi yapılır?

A) Tools  Wire Auto Router

B) Tools  Electrical Rule Check

C) Tools Netlist Compiler

D) Tools  Model Compiler

7. Aşağıdaki butonlardan hangisi yeni bir eleman oluşturmak için kullanılır?

8. Yeni oluşturulan elemanı kütüphanede istediğiniz yere eklemek için aşağıdaki

işlemlerden hangisi yapılır?

A) Library Store Local Object

B) Library  Packagign Tool

C) Library  Compile to Libraray

D) Library  Autoplace Libraray

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise “Modül Değerlendirme”ye geçiniz.

123

MODÜL DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Yeni bir tasarım alanı açmak için aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılır?

A) File  New Design

B) File  Load Design

C) File  Save Design

D) File  Save Design As

2. Aşağıdaki eylemlerden hangisi çalışma alanı görüntüsü büyüklüğünün

değiştirilmesinde kullanılmaz?

A) View  Zoom in

B) View  Zoom out

C) View  Zoom All

D) View  Pan

3. Tasarım alanına ismini bildiğimiz bir elemanı çağırmak için aşağıdaki işlemlerden

hangisi yapılır?

A) Library  Make Symbol

B) Library  Pick Device/Symbol

C) Library  Make Device

D) Library  Compile to Library

4. Tasarım alanında oluşturulan bloğu taşımak için aşağıdaki butonlardan hangisi

kullanılır?

5. ( Ground ) elemanı aşağıdaki malzeme kutularından hangisinin içinde yer alır?

MODÜL DEĞERLENDİRME

124

6. Kütüphaneden RES elemanını malzeme kutusuna çağırmak için aşağıdaki işlevlerden

hangisi yapılır?

A)  ACTİVERES

B)  DEVICERES

C)  ANALOGRES

D)  RESISTORSRES

7. Aşağıda verilen cihazlardan hangisi analog test cihazı değildir?

A) Pattern Jeneratörü

B) Sinyal Jeneratörü

C) Osilaskop

D) DC Voltmetre

8. GENERATORS malzeme kutusunda bulunan SINE jeneratörü hangi amaçla

kullanılır?

A) Devrenin girişine pals vermek için kullanılır.

B) Devrenin girişine istediğimiz frekansta tetikleme sinyali vermek için kullanılır.

C) Devrenin girişine sabit genlikte DC sinyal vermek için kullanılır.

D) Devrenin girişine istenen genlik ve frekansta AC sinyal vermek için kullanılır.

9. Aşağıdaki cihazlardan hangisi dijital sinyallerin durumunu diyagram şeklinde

gösterir?

A) Pattern Jeneratörü

B) Lojik Analizör

C) Virtual Terminal

D) COMPIM

10. Aşağıdaki cihazlardan hangisi seri iletişim ara birimi olarak kullanılır?

A) Pattern Jeneratörü

B) Lojik Analizör

C) Virtual Terminal

D) COMPIM

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz.

125

CEVAP ANAHTARLARI

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI

1 A

2 D

3 B

4 C

5 B

6 A

7 A

8 C

9 B

10 D

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 CEVAP ANAHTARI

1 D

2 B

3 A

4 D

5 A

6 C

7 A

8 C

9 A

10 B

ÖĞRENME FAALİYETİ-3 CEVAP ANAHTARI

1 A

2 A

3 B

4 D

5 C

6 D

7 B

8 B

CEVAP ANAHTARLARI

126

ÖĞRENME FAALİYETİ-4 CEVAP ANAHTARI

1 B

2 C

3 D

4 A

5 D

6 A

7 D

8 B

ÖĞRENME FAALİYETİ-5 CEVAP ANAHTARI

1 C

2 A

3 B

4 C

5 D

6 B

7 D

8 A

MODÜL DEĞERLENDİRMENİN CEVAP ANAHTARI

1 A

2 D

3 B

4 C

5 A

6 B

7 A

8 D

9 B

10 C

127

KAYNAKLAR

 AKAR Feyzi, Mustafa YAĞIMLI, Bilgisayar Destekli TASARIM, İstanbul,

2000.

 AYDINYÜZ M. Emin, Orhan ÖZTÜRK, Kemal YARCI, Bilgisayar

Uygulamaları I, İstanbul, 1998.

 İHTİYAR İsmail, Endüstriyel Elektronik, İstanbul, 1997.

 Elektronik Elemanları ve Devre Teorisi, Meb Yay., Ankara, 1994.

KAYNAKÇA

WEB CENNETİ

We Write About This

Bu Blogda Ara

Unordered List

Popular Posts

bilgisayarda devre çizimi ve similasyon

bilgisayarda devre çizimi ve similasyon

0 yorum

İletişim

About Me

Categories

Archives

Etiket Bulutu

Translate

Bu Blogda Ara

Sayfalar

Ordered List

Text Widget

About Us

İletişim Formu

Followers

Visitors

Popular Posts